Peru vật lộn với các cuộc biểu tình

Bà Boluarte - vị tổng thống thứ 6 của Peru trong vòng chưa đầy 5 năm - hôm 13/12 thành lập ủy ban quản lý khủng hoảng khi làn sóng biểu tình kêu gọi thay đổi nền chính trị tiếp tục diễn ra trên khắp đất nước, theo CNN.

Ủy ban sẽ do ông Pedro Angulo, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Peru, lãnh đạo và sẽ bao gồm các đại diện khác là người đứng đầu Bộ Quốc phòng, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ nội vụ, Bộ Truyền thông, cùng những người khác, tổng thống thông báo trên Twitter.

Ông Castillo bác bỏ các cáo buộc về âm mưu và nổi loạn, sau khi ông bị luận tội và bắt giữ vào tuần trước.

Lệnh tạm giam 7 ngày của ông đáng lẽ kết thúc lúc 13h42 ngày 14/12 giờ địa phương. Trong một lá thư viết tay được chụp hình và đăng trên Twitter, ông Castillo kêu gọi những người ủng hộ tập trung vào thời điểm đó tại trung tâm giam giữ ông ở Lima.

Tuy nhiên, phiên điều trần nhằm xem xét việc có nên gia hạn lệnh tạm giam ông Castillo hay không đã bị lùi lại đến ngày 15/12, Thẩm phán Juan Carlos Checkley cho biết tại phiên tòa hôm 14/12. Ông Checkley cho biết ông Castillo vẫn bị giam giữ cho đến lúc đó.

Những người ủng hộ cựu Tổng thống Castillo biểu tình kể từ khi ông bị bắt và luận tội vào tuần trước. Cảnh sát quốc gia Peru cho biết tính đến tối 13/12, các tuyến đường quốc gia ở ít nhất 14 khu vực trên cả nước đã tắc nghẽn do biểu tình.

Quân đội được triển khai ở Peru để bảo vệ các không gian công cộng trên khắp đất nước, theo tuyên bố tối 13/12 của Bộ trưởng Quốc phòng Peru Luis Alberto Otárola.

“Lực lượng vũ trang đã được lệnh ngay lập tức bảo vệ các điểm chiến lược của quốc gia, sân bay, nhà máy thủy điện và tất cả cơ sở hạ tầng, do giá trị chiến lược của chúng, để giúp đảm bảo cuộc sống và sinh kế của tất cả người dân Peru”, ông Otárola tuyên bố, phát sóng trên phương tiện truyền thông nhà nước Peru TV.

Vị bộ trưởng Quốc phòng cũng ban bố tình trạng khẩn cấp đối với mạng lưới đường bộ quốc gia.

“Chúng tôi sẽ kiểm soát mạng lưới đường bộ quốc gia trên khắp đất nước, để đảm bảo tất cả người dân Peru được đi lại tự do”, ông Otárola nói.

Ông cũng nói rằng tình trạng khẩn cấp đã được áp đặt cụ thể ở các thành phố phía Nam là Arequipa và Ica, “để lực lượng vũ trang và cảnh sát quốc gia có thể kiểm soát trật tự trong nước”.

Điều gì châm ngòi cho bất ổn?

Peru rơi vào tình trạng hỗn loạn hơn khi ông Castillo bị luận tội và bị bắt vào ngày 7/12. Đó là ngày ông Castillo công bố kế hoạch giải tán quốc hội và thành lập chính phủ khẩn cấp trước thời điểm dự kiến diễn ra cuộc bỏ phiếu luận tội tại quốc hội.

Bà Boluarte, cựu Phó tổng thống dưới trướng ông Castillo, trở thành tổng thống lâm thời. Hôm 12/12, bà đề xuất tổ chức cuộc tổng tuyển cử sớm.

Việc ông Castillo bị phế truất đã đẩy nhanh những căng thẳng chính trị âm ỉ từ lâu trong nước.

Kể từ tuần trước, biểu tình nổ ra ở các thành phố trên khắp đất nước. Trong một số trường hợp, đụng độ nổ ra giữa người biểu tình và lực lượng an ninh.

Một bộ phận người biểu tình ủng hộ ông Castillo, trong khi những người khác muốn thiết lập lại hoàn toàn bộ máy điều hành đất nước bằng tổng tuyển cử mới và giải tán quốc hội.

Ông Pedro Castillo là ai?

Đắc cử vào tháng 7/2021, nhà cựu lãnh đạo cánh tả hứa “điều hành đất nước cùng dân và vì dân”, nhưng nhiệm kỳ tổng thống ngắn ngủi của ông được cho là chủ yếu tập trung vào vị trí chính trị của chính ông.

Ông Castillo đã vượt qua hai lần bị luận tội trong năm đầu tiên làm tổng thống và phải đối mặt với 6 cuộc điều tra của văn phòng công tố viên quốc gia.

Chính phủ của ông sa lầy trong hỗn loạn kể từ khi nhậm chức, với hàng chục bộ trưởng được bổ nhiệm, thay thế, sa thải hoặc từ chức trong vòng chưa đầy một năm.

Ông Castillo từng chỉ trích phe đối lập cố gắng hạ bệ mình ngay từ ngày đầu tiên ông nhậm chức, đồng thời cáo buộc Bộ trưởng Tư pháp Peru Patricia Benavides dàn dựng các diễn biến chống lại ông.

Tháng 10, bà Benavides đã đệ đơn khiếu nại ông Castillo dựa trên 3 trong số 6 cuộc điều tra mà văn phòng của bà đã mở. Khiếu nại cho phép quốc hội tiến hành điều tra riêng chống lại cựu tổng thống.

Văn phòng công tố quốc gia đã xem xét một loạt cuộc điều tra về việc liệu ông Castillo có lạm quyền để trục lợi riêng hay không.

Ông Castillo nhiều lần phủ nhận mọi cáo buộc và nhắc lại ông sẵn sàng hợp tác với bất kỳ cuộc điều tra nào. Ông lập luận rằng các cáo buộc này là nỗ lực của phe đối lập nhằm hạ bệ đối thủ chính trị.

Biểu tình có gây ra thương vong không?

Ít nhất bảy người đã chết trong các cuộc biểu tình đang diễn ra ở Peru, theo bài đăng Twitter hôm 14/12 của Bộ Y tế nước này.

Hai trẻ vị thành niên nằm trong số những người thiệt mạng, văn phòng báo chí của thanh tra Peru cho biết. Ít nhất 47 người phải nhập viện do biểu tình ở các thành phố Lima, Apurímac, Huancavelica và Arequipa, theo Bộ Y tế.

Bà Boluarte hôm 13/12 kêu gọi người dân bình tĩnh và nói rằng bà đã chỉ thị cảnh sát không sử dụng bất kỳ vũ khí sát thương nào chống lại người biểu tình.

“Mọi người đều có quyền biểu tình nhưng không được phá hoại, đốt bệnh viện, xe cứu thương, đồn cảnh sát, tấn công sân bay. Đó không phải là những cuộc biểu tình bình thường, chúng đã đi đến mức cực đoan”, bà Boluarte nói thêm.

Tình trạng bất ổn gây ra gián đoạn gì khác?

Việc đi lại bằng đường bộ và đường hàng không qua một số vùng của Peru bị ảnh hưởng do biểu tình.

Các chuyến tàu đến và đi từ Machu Picchu bị đình chỉ từ ngày 13/12 để đảm bảo “an toàn của hành khách và người lao động”, nhà điều hành đường sắt PeruRail cho biết trong một tuyên bố.

LATAM Airlines Peru cũng thông báo tạm thời đình chỉ dịch vụ tại các sân bay ở thành phố Arequipa và Cuzco.

Theo Tổng công ty Sân bay và Hàng không Thương mại Peru (CORPAC), người biểu tình đã cố xông vào tại sân bay quốc tế Alejandro Velasco Astete ở Cuzco hôm 12/12.

Người biểu tình muốn gì?

Người biểu tình kêu gọi tổng tuyển cử, giải tán quốc hội và thành lập hội đồng lập hiến mới.

Fernando Tuesta Soldevilla, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Công giáo Giáo hoàng Peru (PUCP), nói với CNN rằng các cuộc biểu tình là kết quả của “mọi thứ tích tụ trong vài năm qua: Sự rạn nứt kinh tế và xã hội ngày càng gia tăng”.

Ông nói thêm rằng những người biểu tình cũng đang lên tiếng về các vấn đề xã hội và môi trường.

Tuy nhiên, cuộc tổng tuyển cử như vậy có thể đặt chiếc ghế của các nhà lập pháp vào vòng nguy hiểm, theo Tuesta Soldevilla.

Liệu bà Boluarte có thể ổn định tình hình trong nước?

Peru đã phải đối mặt với tình trạng bất ổn chính trị trong những năm gần đây, khiến nhiều người Peru kêu gọi cải cách chính trị. Một cuộc thăm dò hồi tháng 9 của Viện Nghiên cứu Peru cho thấy 60% người được khảo sát ủng hộ bầu cử sớm để cải thiện cả chính phủ và quốc hội.

Vẫn chưa rõ liệu việc bà Boluarte lên làm tổng thống có làm thay đổi tình hình chính trị bất ổn trong nước hay không.

Tuy nhiên, giáo sư Tuesta Soldevilla cho biết bà Boluarte “không có sự nghiệp chính trị được công nhận”. “Nếu không có sự hỗ trợ của đảng phái chính trị hay tổ chức xã hội đằng sau, bà ấy khá yếu thế ngay từ đầu”.

Ông nói với CNN: “Không ai có thể chắc chắn chính phủ của bà Dina Boluarte sẽ tồn tại bao lâu”.

Bà Boluarte hiện không thuộc đảng phái chính trị nào sau khi bị khi khai trừ khỏi đảng Peru Libre do bất đồng nội bộ. Bà sẽ cần xây dựng cầu nối và đạt được một số đồng thuận với phe đối lập trong quốc hội để tiếp tục tại vị.