Chênh lệch về khả năng tiếp cận vaccine Covid-19 trên toàn thế giới

Lý do của trạng thái trên xuất phát từ việc đa số người Mỹ đã được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19. Số ca mắc bệnh và ca tử vong mới hàng ngày đều ở mức thấp nhất trong gần 1 năm. Đại dịch đang dần lùi xa khỏi cuộc sống hàng ngày của nhiều người Mỹ khi các doanh nghiệp mở cửa trở lại và chính quyền địa phương nới lỏng các biện pháp hạn chế. Anh, quốc gia hôm 1/6 thông báo lần đầu tiên không ghi nhận ca tử vong do Covid-19 mới kể từ tháng 3/2020, cũng có thể chứng kiến tương lai tươi sáng sau đại dịch.

“Covid-19 sẽ không kết thúc bằng một tiếng nổ lớn hay một cuộc diễu hành. Trong suốt lịch sử, các đại dịch đã kết thúc khi căn bệnh không còn chi phối cuộc sống hàng ngày và lui về sau như những thách thức thông thường về sức khỏe”, Devi Sridhar, chủ tịch phụ trách y tế cộng đồng toàn cầu tại Đại học Edinburgh cho biết.

Tuy nhiên, ngoài Mỹ và Anh, đại dịch Covid-19 vẫn đang hoành hành ở nhiều nơi khác trên thế giới. Sự xuất hiện của nhiều biến thể SARS-CoV-2 nguy hiểm hơn và chiến dịch tiêm chủng chậm chạp ở nhiều nơi đã dẫn đến làn sóng Covid-19 mới tồi tệ.

Đông Nam Á, khu vực từng là “thành trì” trước Covid-19 khi đại dịch tàn phá các nước phương Tây, giờ đây đang chứng kiến số ca mắc bệnh tăng đột biến. Malaysia hiện ghi nhận số ca mắc Covid-19 trên một triệu người, cao hơn bất kỳ quốc gia quy mô trung bình hoặc lớn nào khác ở châu Á, vượt qua cả Ấn Độ. Ngày 1/6, chính phủ Malaysia đã áp đặt lệnh phong tỏa toàn quốc kéo dài 2 tuần.

Tại châu Phi, nỗi lo ngại về khả năng bùng phát làn sóng Covid-19 mới cũng đang gia tăng, trước mối đe dọa từ các biến thể lây lan nhanh hơn. Hệ thống y tế của nhiều nước có nguy cơ quá tải nếu số mắc bệnh tăng vọt. Một nghiên cứu gần đây cho thấy, châu Phi ghi nhận tỷ lệ tử vong cao nhất thế giới trong những ca mắc Covid-19 nghiêm trọng, do thiếu hụt cơ sở chăm sóc đặc biệt và nguồn cung vật tư y tế quan trọng như oxy.

Tại nhiều khu vực ở Mỹ Latin, đại dịch vẫn đang hoành hành và chưa có dấu hiệu suy giảm. Theo dữ liệu do chính phủ điều chỉnh, Peru hiện có tỷ lệ tử vong do Covid-19 cao nhất trên thế giới.

Ngay cả ở khu vực Đông Á, nơi một số quốc gia và vùng lãnh thổ từng áp dụng các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt, virus vẫn đang lây lan nhanh. Đài Loan (Trung Quốc) đã chứng kiến ​​sự bùng nổ số ca mắc Covid-19 mới trong tháng 5. Tại Nhật Bản, bao gồm cả thủ đô Tokyo, vẫn đang áp dụng tình trạng khẩn cấp. Một số chuyên gia y tế công cộng cho rằng, đây là dấu hiệu cho thấy các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt từng giúp những nơi như Đài Loan, Hàn Quốc và Singapore an toàn hơn so với các nước phương Tây trong năm 2020, có thể không mang tính bền vững về lâu dài.

Vì một số lý do, việc triển khai vaccine ở các quốc gia này bị chậm lại do thiếu nguồn cung. Koji Tomita, Đại sứ Nhật Bản tại Mỹ, cho rằng đất nước của ông và các quốc gia Đông Á ban đầu cố gắng kiểm soát sự lây lan của virus, nhưng chưa xây dựng được khả năng miễn dịch cộng đồng.

Theo các chuyên gia y tế và các tổ chức quốc tế, vấn đề chính nằm ở khoảng cách trong tỷ lệ tiêm chủng. Trong khi Mỹ đang nghiên cứu về các mũi tiêm nhắc lại cho người dân, các nhân viên y tế tuyến đầu ở một số nước đang phát triển thậm chí vẫn chưa được tiêm liều vaccine đầu tiên. Trong một tuyên bố chung, những người đứng đầu Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Thế giới, Tổ chức Thương mại Thế giới và Tổ chức Y tế Thế giới đã đưa ra một kế hoạch trị giá 50 tỷ USD nhằm đẩy nhanh việc phân phối vaccine cho các nước nghèo và thu nhập trung bình, đồng thời mở rộng và đa dạng hóa năng lực sản xuất trên toàn thế giới.

“Việc phân phối vaccine không hợp lý đang khiến hàng triệu người dễ bị nhiễm virus, trong khi các biến thể nguy hiểm vẫn xuất hiện và lây lan trên toàn cầu. Khi các biến thể lan rộng, ngay cả các quốc gia có chương trình tiêm chủng tiến bộ cũng buộc phải áp dụng các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt và hạn chế đi lại. Đại dịch đang làm sâu sắc thêm sự phân hóa về cơ hội kinh tế và gây ra hệ quả tiêu cực cho mọi người”, lãnh đạo các tổ chức quốc tế cho biết.

“Sẽ là một sai lầm lớn đối với bất kỳ quốc gia nào nếu nghĩ rằng mối nguy hiểm đã qua đi”, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết hôm 31/5. Ông Ghebreyesus cảnh báo rằng, do sự phối hợp toàn cầu không đầy đủ, “chúng ta sẽ vẫn phải đối mặt với những lỗ hổng tương tự từng khiến một dịch bệnh trở thành đại dịch toàn cầu”.

Giờ đây, sự chú ý chuyển sang cuộc họp trong tháng 6 của nhóm G7, nơi các nhà lãnh đạo của các cường quốc trên thế giới này dự kiến ​​sẽ thúc đẩy và đáp ứng nhu cầu vaccine trên toàn cầu. Chính quyền Tổng thống Biden cũng ủng hộ các cuộc đàm phán tại WTO về khả năng bỏ bảo hộ quyền sáng chế vaccine Covid-19, giúp nhiều nước có thể tự sản xuất. Tuy nhiên, động thái này vẫn vấp phải sự phản đối từ một số nước phương Tây.

“Có thể hiểu được rằng mọi quốc gia đều muốn ưu tiên tiêm chủng trong nước trước, nhưng một quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao, có thể tạm dừng chiến dịch tiêm chủng, đặc biệt nếu họ từng đối mặt với những đợt bùng phát dịch lớn. Ngoài ra, việc đưa nguồn vaccine dư thừa đến nơi đang cần chúng cũng sẽ không làm chương trình tiêm chủng chậm lại”, Zeynep Tufekci của NYTimes cho biết.

Tiến sĩ Anthony Fauci, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm ở Mỹ, còn nhận ra mối đe dọa ở quy mô lớn hơn. “Miễn là dịch bệnh vẫn xảy ra trên thế giới, luôn tồn tại nguy cơ xuất hiện các biến thể mới có khả năng làm giảm hiệu quả của vaccine”, ông Fauci nói./.