Trung Quốc đối mặt hậu quả gì khi dân số tăng trưởng âm và ngày càng lão hóa?

Theo Tân Hoa xã, Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc dự đoán tổng dân số của Trung Quốc sẽ đạt đỉnh 1,442 tỷ người vào năm 2029, sau đó giảm xuống còn 1,364 tỷ người vào năm 2050.

Liên Hợp Quốc cho biết Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới vào năm 2027. Đến năm 2100, Trung Quốc chỉ còn 1,065 tỷ người, chiếm chưa đến 10% dân số toàn cầu. 

Viện Kinh tế Dân số và Lao động thuộc Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cũng cho biết đến năm 2065, dân số nước này sẽ giảm xuống còn 1,248 tỷ người, tương đương mức năm 1996.

Viện Kinh tế Dân số cảnh báo tình trạng dân số suy giảm và ngày càng lão hóa sẽ dẫn tới những hậu quả kinh tế - xã hội nghiêm trọng đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Hủy bỏ chính sách một con không làm tăng dân số

Kể từ năm 2011, tỷ lệ người cao tuổi ở Trung Quốc bước vào thời kỳ tăng trưởng nhanh chóng. Từ năm 2010 đến 2040, mức tăng trung bình hàng năm sẽ là 7,46 triệu người. 

Năm 2015, Trung Quốc có 222 triệu người trên 60 tuổi, chiếm khoảng 17% dân số. Đến năm 2040, ước tính gần 25% dân số Trung Quốc sẽ là người già (trên 60 tuổi). Một thập kỷ sau đó, số người già Trung Quốc sẽ đạt đỉnh 487 triệu, chiếm gần 35% tổng dân số. 

Năm 2015, Trung Quốc đã hủy bỏ chính sách một con. Ban đầu, các nhà nhân khẩu học dự đoán sự thay đổi này sẽ mang đến một đỉnh cao dân số mới. Tuy nhiên, năm 2017 tỷ lệ sinh sản của Trung Quốc chỉ là 1,6 trẻ sơ sinh/phụ nữ, thấp hơn nhiều so với con số 2,1 cần thiết để duy trì dân số ổn định. 

Số trẻ sinh trong năm 2018 tại Trung Quốc giảm 2 triệu so với năm 2017, chỉ đạt 15,23 triệu. Tại thành phố Thanh Đảo thuộc tỉnh Sơn Đông, một trong những khu vực đông dân nhất Trung Quốc, số trẻ sinh từ tháng 1 đến 11/2018 chỉ đạt 81.000, giảm tới 21% so với cùng kỳ năm trước.

Một số tờ báo đã thực hiện khảo sát ý kiến độc giả về vấn đề tại sao những người trẻ tuổi hiện tại không muốn có con. Đa phần người được hỏi cho biết họ chưa thể giải quyết được ba vấn đề mấu chốt là giáo dục, chăm sóc y tế và nhà ở. "Ai mà dám sinh con?", một độc giả lo lắng.

Ngoài ra, số người đăng ý kết hôn ở Trung Quốc giảm liên tục từ năm 2013, số vụ ly hôn tăng từ năm 2006. "Nhiều người trẻ không còn xem chuyện lập gia đình và sinh con là quan trọng nữa", Time dẫn lời giáo sư Gu Baochang thuộc Đại học Bắc Kinh. 

Chính quyền ở một số tỉnh và thành phố đã đưa ra các biện pháp khác nhau để khuyến khích các gia đình có thêm con, như chế độ ưu đãi về thuế, giáo dục, an sinh xã hội, hoặc cung cấp dịch vụ thai sản miễn phí, hỗ trợ tiền mặt, v.v.

Mất cân bằng giới tính và thiếu hụt lao động

Trước đây, do chính sách một con của chính phủ Trung Quốc, cộng thêm tư tưởng trọng nam khinh nữ, nhiều gia đình chỉ sinh con trai. Điều này dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính nghiêm trọng ở Trung Quốc.

Ở thời điểm hiện tại, số nam giới Trung Quốc cao hơn nữ giới khoảng 34 triệu. Ước tính vào năm 2020, sẽ có 24 triệu nam thanh niên Trung Quốc đến độ tuổi kết hôn không thể lấy vợ. Hãy tưởng tượng tổng dân số nam của bang Texas và New York (Mỹ) rơi vào tình trạng cô đơn, không được thỏa mãn về tình dục. 

Theo báo cáo của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, dân số ở tuổi lao động Trung Quốc (từ 16 đến 59 tuổi) đang tiếp tục giảm. Năm 2017, lực lượng lao động Trung Quốc giảm 5,78 triệu người so với 2016.

Năm 2018, số người từ 16 đến 59 tuổi tiếp tục giảm 4,7 triệu so với năm 2017, xuống còn 897,3 triệu. Dự báo lực lượng lao động Trung Quốc sẽ sụt giảm tới 23% vào năm 2050. Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cảnh báo tình trạng dân số sụt giảm và già đi "sẽ dẫn tới những hậu quả kinh tế và xã hội vô cùng nghiêm trọng".

Các chuyên gia cho biết lực lượng lao động trẻ là yếu tố quan trọng quyết định tăng trưởng kinh tế Trung Quốc, giúp quốc gia này thu hút đầu tư nước ngoài. Người lao động trẻ có học thức cũng là đối tượng tiêu dùng chính của nền kinh tế. 

Và lực lượng lao động suy giảm, thu nhập tăng sẽ buộc các doanh nghiệp nước ngoài di dời dây chuyền sản xuất ra khỏi Trung Quốc. Các công ty trong nước sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Điều đó sẽ khiến tăng trưởng Trung Quốc chậm lại nhanh chóng. 

Theo báo cáo của Dự án Cải tổ Bảo vệ Xã hội Trung Quốc - EU, đến năm 2050 tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ chỉ còn đạt 2%. Lẽ ra GDP Trung Quốc có thể được duy trì ở mức 4% nếu dân số phát triển ổn định. Ngoài ra, chính phủ Trung Quốc sẽ phải chi hàng chục tỷ USD để chi trả lương hưu và chăm sóc y tế cho người già.