'Cái bóng' quá lớn của Trump tại đảng Cộng hòa

Thượng viện Mỹ hôm 13/2 tuyên trắng án cho cựu tổng thống Trump trong cáo buộc kích động vụ bạo loạn tại Đồi Capitol đầu tháng trước, với kết quả 57 phiếu thuận, 43 phiếu chống, trong khi cần tới 67 phiếu thuận để kết tội ông.

Dù số thượng nghị sĩ Cộng hòa bảo vệ Trump lần này ít hơn so với phiên tòa luận tội đầu tiên vào tháng 2/2020, vẫn chỉ có 7 người đứng về phía đảng Dân chủ, bao gồm Mitt Romney, Richard Burr, Bill Cassidy, Susan Collins, Ben Sasse, Pat Toomey và Lisa Murkowski.

Việc quay lưng với Trump khiến họ phải đối mặt với phản ứng dữ dội từ những người cùng đảng. Thượng nghị sĩ Cassidy bị phe Cộng hòa tại quê nhà Louisiana khiển trách, tương tự tình huống của thượng nghị sĩ Sasse tại bang Nebraska. Trong khi đó, Toomey và Burr bị chủ tịch đảng Cộng hòa tại Pennsylvania và Bắc Carolina chỉ trích nặng nề.

Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell trong một cuộc vận động tại thành phố Lexington, bang Kentucky, hồi tháng 11/2019. Ảnh: AP.

Theo bình luận viên Eric Bradner của CNN, kết quả phiên tòa luận tội Trump lần hai đã phơi bày sự rạn nứt ngày càng sâu sắc trong đảng Cộng hòa đối với lựa chọn tiếp tục ủng hộ cựu tổng thống, hay tìm cách vượt qua "thương hiệu chính trị" gây tranh cãi của ông. "Bão chỉ trích" với 7 thượng nghị sĩ Cộng hòa dường như là minh chứng cho khó khăn mà đảng này sẽ đối mặt nếu gạt Trump ra khỏi kế hoạch trong tương lai.

Dù bỏ phiếu phản đối kết tội, một số thượng nghị sĩ Cộng hòa, bao gồm lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Mitch McConnell, vẫn chỉ trích hành động của Trump. "Rõ ràng Trump phải chịu trách nhiệm về đạo đức và thực tế vì kích động sự kiện hôm đó. Những người tấn công tòa nhà này tin rằng họ đang hành động theo mong muốn và chỉ đạo từ tổng thống của họ", McConnell đề cập đến vụ bạo loạn hôm 6/1.

Trong cuộc phỏng vấn với Politico hôm 13/2, McConnell ra dấu hiệu về cách phản ứng quyết liệt hơn, khi tiết lộ dự định can thiệp vào vòng sơ bộ cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ năm 2022, nhằm đảm bảo phe Cộng hòa không đề cử các ứng viên trung thành với Trump.

Quyết tâm của McConnell có thể được kiểm nghiệm trong các cuộc đua quan trọng tại Arizona, Georgia, Bắc Carolina, Pennsylvania và những bang chiến trường khác, giúp xác định đảng nào sẽ kiểm soát Thượng viện sau bầu cử giữa kỳ 2022. Quan điểm của các cử tri Cộng hòa về Trump cũng có khả năng sẽ định hình những cuộc đua vào ghế thống đốc và Hạ viện trong năm sau, khi gần như toàn bộ 10 hạ nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ luận tội Trump phải đối mặt với ít nhất một ứng viên thách thức.

Việc thượng nghị sĩ Bắc Carolina Richard Burr, người tuyên bố không tái tranh cử, bị đảng Cộng hòa tại bang này khiển trách vì bỏ phiếu kết tội Trump được đánh giá là cơ hội lớn cho con dâu Lara Trump của cựu tổng thống. Cô được đồn đoán đang cân nhắc tranh cử vào ghế thượng nghị sĩ đại diện cho Bắc Carolina.

"Người chiến thắng lớn nhất trong toàn bộ phiên tòa luận tội là Lara Trump. Richard Burr, người bạn thân lâu năm mà tôi quý mến, vừa khiến Lara Trump gần như chắc chắn trở thành ứng viên thượng nghị sĩ Bắc Carolina để thay thế Burr, nếu cô ấy đứng ra tranh cử", thượng nghị sĩ Cộng hòa Nam Carolina Lindsey Graham nêu ý kiến.

Ngay cả những người thân cận với McConnell dường như cũng không mặn mà với việc thoát hoàn toàn khỏi "cái bóng" của Trump. Thượng nghị sĩ Wisconsin Ron Johnson, người dự kiến phải đối mặt với hành trình tái tranh cử đầy khó khăn vào năm 2022, hôm 15/2 cho biết cá nhân ông "không thích" phát ngôn chỉ trích Trump của McConnell.

Tại các bang chiến trường chủ chốt, phe Cộng hòa phần lớn lập luận rằng việc đồng lòng quay lưng với Trump, cũng như tất cả giá trị mà ông theo đuổi, sẽ khiến cử tri xa rời đảng.

Jason Shepherd, chủ tịch đảng Cộng hòa tại hạt Cobb, đồng thời là ứng viên cho ghế chủ tịch đảng này ở bang Georgia, đánh giá tầm ảnh hưởng của Trump sẽ định hình đảng Cộng hòa trong một thế hệ, tương tự Ronald Reagan trước đây. Shepherd cho rằng phiên bản Trump "nhã nhặn hơn" sẽ giúp phe Cộng hòa thành công trong bầu cử giữa kỳ năm 2022.

"Tôi nghĩ khi đông đảo đảng viên Cộng hòa kêu gọi bỏ qua cho Trump, ý họ chủ yếu là về tính cách của tổng thống, thay vì chính sách của ông ấy. Theo tôi, rất nhiều thành viên đảng Cộng hòa, và rõ ràng là cả phe Dân chủ, không thể tách biệt giữa chính sách và cách cư xử. Donald Trump mang tới một trong những thông điệp tốt nhất về chủ nghĩa bảo thủ trong hơn một thế hệ của đảng, nhưng ông ấy có lẽ không phải người truyền đạt tốt nhất", Shepherd nêu ý kiến.

Tuy nhiên, một số người khác cho rằng đảng Cộng hòa sẽ thất bại trong các cuộc chạy đua quy mô bang và toàn quốc nếu vẫn giữ liên kết với một cựu tổng thống gây tranh cãi. "Về tổng thể, chủ nghĩa Trump không chiến thắng ở đất nước này", Olivia Troye, cựu cố vấn an ninh nội địa cho cựu phó tổng thống Mike Pence, đánh giá.

Troye cho rằng đảng Cộng hòa cần cắt đứt hoàn toàn mối liên hệ với Trump, thay vì cố gắng làm dịu sự thái quá của cựu tổng thống và từ chối hành động để gạt ông ra ngoài lề. "Những điều họ đang làm thực chất là quay lưng với bộ phận lớn công chúng, gồm những đảng viên Cộng hòa ôn hòa hơn và không muốn bị gộp chung với chủ nghĩa Trump", bà nói.

Mặc dù vậy, giới chuyên gia nhận định động thái dứt khoát với Trump gần như là không thể trong tình hình chính trị hiện nay. Các tổ chức truyền thông bảo thủ phần lớn ưu tiên cho những người ủng hộ Trump lên sóng. Thượng nghị sĩ bang Missouri Josh Hawley và nghị sĩ bang Georgia Marjorie Taylor Greene, những người công khai lên tiếng bảo vệ cựu tổng thống, nhận được thêm nhiều khoản tài trợ.

Bình luận viên Bradner đánh giá còn quá sớm để nhận định về xu hướng bỏ phiếu của cử tri đối với các ứng viên Cộng hòa, dựa trên quan điểm của họ về Trump, trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm sau. Diễn biến của Covid-19, bao gồm công tác phân phối vaccine hay việc tái mở cửa trường học, cũng có thể là yếu tố gây ảnh hưởng lớn.

"Nhưng dù thế nào, kết quả cuộc bầu cử năm tới vẫn sẽ gửi đi tín hiệu về việc liệu đảng Cộng hòa đã sẵn sàng bước sang trang mới hay chưa", chiến lược gia đảng Cộng hòa Liam Donovan nhận định.