Ukraine lo ngại Nga tiếp tục tập kích hạ tầng năng lượng vào mùa đông

Trong mảnh sân nhỏ của ngôi nhà đổ nát ở ngoại ô Kiev, Tetiana Yarema và cậu con trai 13 tuổi đang bổ củi, sẵn sàng cho một mùa đông lạnh giá. Yarema vẫn nhớ rõ những ngày tháng sống trong bóng tối và lạnh giá mùa đông năm ngoái, khi Nga tăng cường tập kích hạ tầng năng lượng Ukraine.

"Đó là những ngày đen tối. Tôi lúc đó chẳng thiết làm gì, chỉ muốn thu dọn đồ đạc và ra nước ngoài", Yarema, 48 tuổi, nói. Cô cuối cùng phải ở lại vì con trai không muốn ra đi.

Những đòn tập kích liên tục bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) tự sát vào các nhà máy điện, trạm biến áp, cơ sở khí đốt đã khiến hàng triệu người Ukraine trải qua nhiều đêm khó khăn trong bóng tối lạnh lẽo. "Có lần họ tập kích một mục tiêu bằng 20 UAV", Fox, chỉ huy một tổ hợp phòng không Gepard Flakpanzer tại ngoại ô Kiev, nói.

Với hàng triệu gia đình Ukraine như nhà Yarema, mùa đông thực sự là thời gian khó khăn. Hai mẹ con cô đã phải sống trong nhà di động ở sân vườn, khi ngôi nhà của họ ở làng Moshchun đã bị phá hủy trong giai đoạn đầu chiến sự.

"Tôi có cảm giác rằng khi mùa đông năm nay tới, họ sẽ bắt đầu không kích trở lại", cô nói.

Trong tháng 10, Nga phóng hàng loạt tên lửa hành trình và UAV vào nhiều vị trí trên khắp Ukraine, đánh trúng các cơ sở năng lượng, gây mất điện tạm thời ở một số khu vực miền trung và tây Ukraine, trong đó có vùng Kiev, theo nhà cung cấp năng lượng quốc gia Ukrenergo. Đây là những đòn tập kích đầu tiên vào hạ tầng năng lượng Ukraine trong 6 tháng qua.

"Chúng tôi hiểu rằng giai đoạn nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng năng lượng trong mùa sưởi ấm đã bắt đầu", Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal nói.

Nhưng năm nay, nhiều người Ukraine nói rằng họ đã chuẩn bị tốt hơn.

Doanh số bán máy phát điện bùng nổ hồi cuối mùa hè. Một số người đầu tư lắp đặt pin mặt trời. Những người khác, như Yarema, đã mua nến, đèn pin, tích trữ bình gas khi giá khí đốt giảm. "Cũng có chút khó khăn, nhưng giờ tôi đã biết phải làm gì rồi", cô cho hay.

Fox, chỉ huy đơn vị phòng không lưu động của Ukraine, trên hệ thống Gepard ở gần Kiev. Ảnh: Washington Post

Trong hai tháng qua, Fox và hai binh sĩ Bubba, Veles chịu trách nhiệm vận hành một tổ hợp phòng không 24 giờ mỗi ngày và 7 ngày mỗi tuần. Hệ thống của họ đã hạ 5 chiếc UAV.

Mùa đông năm ngoái, Ukraine chứng kiến tình trạng cắt điện và khí đốt sưởi ấm luân phiên trên khắp cả nước. Bệnh viện bị mất điện hoặc phải dựa vào máy phát điện dự phòng. Đến tháng 4, công suất phát điện của Ukraine đã giảm 51% so với trước cuộc xung đột, theo Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP).

"Chiến lược của đối phương trong mùa đông năm ngoái không chỉ là phá hủy lưới điện, mà còn tạo ra thảm họa nhân đạo khủng khiếp để có thể đảo ngược cục diện chiến trường", Volodymyr Kudrytskyi, người đứng đầu Ukrenergo, nói.

Quan chức Ukraine nói mạng lưới năng lượng của nước này hầu như đã phục hồi sau những thiệt hại trong năm ngoái. Tuy nhiên, nhiều hệ thống chưa thể vận hành hết công suất, khiến họ đối mặt nhiều rủi ro.

Quan chức phương Tây và Ukraine đã cố gắng chuẩn bị ứng phó bằng cách củng cố mạng lưới năng lượng, sửa chữa cơ sở bị hư hỏng, đảm bảo các thiết bị và phụ tùng quan trọng, cũng như lập kế hoạch cho kịch bản thảm họa nhân đạo có thể xảy ra.

Song mạng lưới năng lượng Ukraine có thể chống đỡ được các cuộc tập kích của Nga hay không sẽ phụ thuộc nhiều vào việc năng lực phòng không của nước này được củng cố đến mức nào, theo giới quan sát.

Quan chức Ukraine nói họ chưa có đủ hệ thống phòng không cần thiết. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã xem đây là một trong những ưu tiên khi tham dự hội nghị thượng đỉnh ở Granada, Tây Ban Nha với các lãnh đạo phương Tây gần đây.

"Điều quan trọng đối với chúng tôi, đặc biệt trước mùa đông, là tăng cường năng lực phòng không", ông Zelensky viết trên mạng xã hội, thêm rằng đã có "những thỏa thuận mới" song không nói chi tiết.

Khi ông Zelensky tới thăm Mỹ tháng trước, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã thông báo gói viện trợ mới trị giá 325 triệu USD, trong đó có hệ thống phòng không, đạn dược và súng máy.

Dự báo thời tiết cho biết mùa đông năm nay ở Ukraine có thể lạnh hơn năm ngoái. Không rõ Nga có thể sản xuất bao nhiêu tên lửa, song giới quan sát cho rằng họ có thể sử dụng UAV tự sát thay thế nếu không đủ lượng tên lửa trong kho.

"Chúng tôi không biết họ sẽ nhắm mục tiêu vào đâu hay tỷ lệ đánh chặn hiệu quả của hệ thống phòng không mà chúng tôi có", Kudrytskyi nói, thêm rằng có rất nhiều yếu tố "chưa thể đoán trước".

Một số quan chức Ukraine dự đoán Nga sẽ phát động đợt tập kích lớn vào hạ tầng năng lượng trong thời gian tới, khi thời tiết dần bước vào mùa đông.

"Mùa đông năm nay sẽ rất khó khăn", Oleksiy Danilov, thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, nói.

Lính cứu hỏa dập lửa tại một nhà máy nhiệt điện bị tấn công ở Kiev hồi tháng 10/2022. Ảnh: Reuters

Tổng thống Zelensky đã tuyên bố rằng nếu cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine bị vô hiệu hóa, họ sẽ khiến Nga chịu cảnh tương tự.

"Nếu người Nga cắt điện, nước, xăng dầu của chúng tôi, họ cũng cần biết rằng người Ukraine cũng có quyền làm vậy với họ", ông nói trong cuộc phỏng vấn gần đây với chương trình 60 Minutes của Mỹ.

Một số hành động trả đũa đã được Ukraine thực hiện. UAV Ukraine gần đây tập kích khu vực Kursk ở phía tây Nga, gây mất điện tạm thời ở một số ngôi làng và bệnh viện. Quân đội Ukraine cũng có thêm phương án tập kích khi đã tiếp nhận tên lửa ATACMS tầm bắn hơn 160 km của Mỹ.

Tuy nhiên, hệ thống phòng không của Ukraine vẫn chưa đủ mạnh để ngăn chặn các đợt tấn công của Nga, dù đã được cải thiện hơn năm ngoái.

"Chúng tôi không có hệ thống phòng không có thể bảo vệ các nhà máy điện 100%", Maxim Timchenko, giám đốc điều hành nhà sản xuất điện tư nhân lớn nhất Ukraine DTEK, nói.

Rút kinh nghiệm từ năm ngoái, giới chức năng lượng Ukraine đã chủ động dự trữ than đá và khí đốt, đảm bảo nguồn cung từ các nước láng giềng nếu hệ thống cấp điện trong nước bị vô hiệu hóa.

Kudrytskyi nói các công nhân của ông có thể định tuyến lưới điện tốt hơn khi một phần gặp sự cố, thay thế thiết bị hư hỏng nhanh hơn và duy trì hệ thống trong các cuộc tấn công để giảm thiểu nguy cơ lưới điện sụp đổ hoàn toàn.

Một góc phố Khreshchatyk ở thủ đô Kiev chìm trong bóng tối hồi tháng 10/2022. Ảnh: AFP

"Chúng tôi đã chứng kiến các nhà máy điện lần lượt ngừng hoạt động. Đó là điều bạn chưa từng thấy trong đời. Tôi hy vọng sẽ không bao giờ phải thấy lại điều đó", Timchenko nói.

Kudrytskyi mô tả đó là "khoảnh khắc khủng khiếp nhất". Song cơn ác mộng dần qua khi ông đứng trên một ngọn đồi ở Kiev hồi giữa tháng 2, thấy bên dưới ánh đèn phố và các khu dân cư rực sáng.

"Khi thấy Kiev ngập ánh sáng, tôi nhận ra chúng tôi đã thắng trận chiến mùa đông năm ngoái. Đây có lẽ là khoảnh khắc hạnh phúc nhất cuộc đời tôi", ông nói.