Ukraine khó đoạt lại những vùng đất đã mất ở Donbass

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đêm 3/7 thừa nhận quân đội Ukraine đã rút lui khỏi Lysychansk, thành trì cuối cùng do nước này kiểm soát ở tỉnh miền đông Lugansk, nhưng tuyên bố sẽ giành lại thành phố nhờ vũ khí tầm xa của phương Tây. "Lực lượng vũ trang Ukraine sẽ trở lại và chúng tôi nhất định sẽ chiến thắng", Bộ tổng tham mưu quân đội Ukraine cùng ngày cho hay.

Tuy nhiên, một số chuyên gia phương Tây cho rằng điều này ngày càng khó khả thi với cục diện chiến trường hiện nay. "Đã đến lúc Ukraine đối mặt thực tế không thể tránh khỏi là họ sẽ tiếp tục chịu thiệt hại và mất thêm nhiều lãnh thổ. Nếu Kiev và phương Tây tiếp tục nhắm mắt làm ngơ với thực tế chiến trường, Ukraine có thể hứng chịu thất bại toàn diện về quân sự", Daniel Davis, cựu trung tá lục quân Mỹ và học giả cấp cao tại tổ chức nghiên cứu Defense Priorities, nêu quan điểm.

Quân đội Nga bắt đầu tập trung binh lực cho mặt trận Donbasss từ giữa tháng 4, sau khi rút khỏi khu vực ngoại ô thủ đô Kiev và miền bắc Ukraine. Họ tận dụng tối đa ưu thế vượt trội về pháo binh, không quân và bộ binh, nhằm bào mòn dần sức chiến đấu của các đơn vị Ukraine.

"Nhiều quan chức phương Tây thường xuyên mô tả bước tiến của Nga là 'nhỏ nhoi' và 'chậm chạp', nhưng nếu nhìn toàn cảnh, có thể mô tả các đợt tiến quân của lực lượng Nga là có phương pháp và không ngừng nghỉ. Họ đã chiếm nhiều thành phố và thị trấn chủ chốt kể từ tháng 4, trong đó có Izyum, Rubizhne, Kreminna, Poposna, Zolotoe, Severodonetsk và Lysychansk", ông Davis nói.

Trong quá trình này, tổn thất lớn nhất với Ukraine không phải những vùng lãnh thổ đã mất, mà là thương vong của những đơn vị dày dạn kinh nghiệm và được huấn luyện tốt nhất tại chiến trường Donbass.

Mykhailo Podolyak, cố vấn của Tổng thống Ukraine, hôm 9/6 cho biết thương vong của quân đội nước này khoảng 100-200 binh sĩ mỗi ngày, trong khi Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov nói rằng Ukraine mất 100 binh sĩ mỗi ngày và khoảng 500 người bị thương.

"Phía Ukraine không đạt được đột phá nào mang tính quyết định ở Donbass. Không rõ họ có thể huy động đủ nhân lực và khí tài để mở đợt phản công hay không", cây bút Roland Oliphant của Telegraph bình luận.

Ukraine ban đầu đặt mục tiêu huấn luyện và triển khai thêm nhiều lữ đoàn với trang bị mới trước tháng 8 năm nay. Tuy nhiên, hàng loạt tân binh Ukraine, trong đó có những dân quân thuộc Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ, đã được điều động tới Donbass để cản đà tiến quân của Nga.

"Không biết những lữ đoàn này đã thành lập hay chưa, chứ chưa nói đến liệu họ có khả năng đến tiền tuyến hay không", Oliphant nói thêm.

Ngoài thương vong lớn, quân đội Ukraine cũng mất nhiều vũ khí trong chiến sự ở miền đông. Hàng loạt khí tài hạng nặng như tăng thiết giáp và pháo bị bỏ lại Severodonetsk và Lysychansk bởi lệnh rút quân được đưa ra quá muộn, vào thời điểm lực lượng Nga đã tiến sâu và chuẩn bị bao vây hoàn toàn hai thành phố. Các hình ảnh được chia sẻ trên mạng xã hội cho thấy binh sĩ Ukraine phải sơ tán bằng nhiều loại phương tiện, trong đó có xe tải dân sự và xuồng cao su.

Lượng khí tài hạng nặng được phương Tây bàn giao hoặc cam kết chuyển cho Kiev chỉ chiếm một phần nhỏ trong nhu cầu thực sự của nước này, nhiều khả năng không bù đắp được những thiệt hại lớn mà quân đội Ukraine hứng chịu trong thời gian gần đây, chưa nói đến khả năng hỗ trợ chiến dịch phản công trong vài tuần tới.

Tướng Volodymyr Karpenko, chỉ huy lực lượng hậu cần lục quân Ukraine, hồi giữa tháng 6 tiết lộ nước này đã mất 50% khí tài hạng nặng, trong đó có hơn 2.000 xe tăng thiết giáp và pháo. Số ít hệ thống pháo hiện đại như M777 và HIMARS mà phương Tây viện trợ cho Ukraine khó có thể lấp được khoảng trống này.

Sloviansk, Kramatorsk có thể trở thành mục tiêu tiếp theo của Nga ở đông Ukraine.

Học giả Davis cho rằng Nga cũng chịu thiệt hại ở Donbass, nhưng với mức độ thấp hơn nhiều so với Ukraine, bởi quân đội Nga đã rút ra bài học từ giai đoạn đầu, thời điểm họ dùng các mũi tiến công quy mô lớn bằng xe tăng thiết giáp không được yểm trợ đầy đủ, gây ra nhiều khó khăn về bảo đảm hậu cần và cho phép binh sĩ Ukraine phục kích các đoàn xe trên đường di chuyển.

Giờ đây, Nga chủ trương đánh chậm mà chắc, sử dụng pháo binh và không quân tập kích phủ đầu, mở đường cho bộ binh từng bước mở rộng kiểm soát, song song với nỗ lực đánh vào các tuyến hậu cần của Ukraine để làm chậm tốc độ đưa vũ khí phương Tây viện trợ ra tiền tuyến.

Giới chức Ukraine nhận định pháo binh Nga áp đảo lực lượng nước này gấp 10 lần. Đạn pháo Nga khiến nhuệ khí binh sĩ Ukraine sụt giảm xuống mức báo động do tổn thất lớn và tình thế liên tục chịu pháo kích, bị đối phương bao vây khắp mọi phía.

"Những lợi thế này mang tính quyết định, cho phép quân đội Nga giành được nhiều phần lãnh thổ ở miền đông Ukraine. Các đơn vị Ukraine ở Sloviansk và Kramatorsk sẽ là mục tiêu tiếp theo, cả hai thành phố đã hứng chịu những đợt pháo kích dữ dội gần đây. Lực lượng Nga sẽ tiếp tục tiến quân chậm rãi về hướng tây", ông Davis nhận định.

David Arakhamia, trưởng nhóm đàm phán của Ukraine, dự báo đối thoại với Nga có thể được nối lại vào cuối tháng 8, sau khi lực lượng Ukraine tổ chức "một loạt chiến dịch phản công". Hy vọng của Kiev đang dồn vào tỉnh miền nam Kherson, nơi quân đội Ukraine tuyên bố đã đẩy lùi lực lượng Nga khỏi tuyến phòng thủ ở một số địa điểm và đang hoạt động trong phạm vi khoảng 30 km quanh thành phố cùng tên.

Tuy nhiên, giới chuyên gia quân sự phương Tây nhận định Ukraine khó có thể mở đợt tiến công quy mô lớn và sớm tiến vào thành phố Kherson, dù đã đạt một số thành công ở khu vực này.

"Ý tưởng cho rằng quân đội Ukraine có thể chặn đà tiến quân của Nga và mở chiến dịch phản công không có cơ sở thực tế. Đã đến lúc cần phải tính đến nguy cơ Ukraine không chặn được đối phương và sẽ thua cuộc", học giả Davis cảnh báo.

Xe tăng Ukraine hoạt động tại vùng Donbass, miền đông đất nước, hồi tháng 6. Ảnh: AFP.

Tổng thống Zelensky và các cố vấn liên tục đưa ra những tuyên bố cứng rắn, khẳng định sẽ không nhượng bộ bất kỳ phần lãnh thổ nào cho Nga. Quan điểm quyết liệt này được hưởng ứng rộng rãi trong công chúng và quân đội Ukraine, những người luôn tin vào chiến thắng cuối cùng trước Nga.

Dù vậy, Shannon Vavra, bình luận viên về an ninh quốc gia của Daily Beast, cho rằng chiến lược này có thể đẩy ông Zelensky và giới lãnh đạo Ukraine vào một "hố cát lún", nơi họ bị mắc kẹt giữa các tính toán về chính trị với thực tế trên chiến trường, nhất là khi chiến thắng mang tính quyết định trước lực lượng Nga là điều còn quá xa vời với Ukraine.

"Ukraine vẫn kiểm soát Kharkov, Odessa và nhiều khu vực ở tỉnh Donetsk, nhưng có khả năng Nga sẽ chiếm toàn bộ khu vực này vào cuối mùa hè nếu giao tranh vẫn tiếp diễn. Đàm phán với Moskva trong thế yếu là quyết định đau đớn với Kiev, nhưng đó có thể là cơ hội tốt nhất để họ giữ phần lớn lãnh thổ về dài hạn. Thực tế phũ phàng là quân đội Ukraine chiến đấu càng lâu thì Nga càng giành được nhiều lãnh thổ", ông Davis nêu quan điểm.