Trung Quốc cáo buộc chiến lược quay lại châu Á của Mỹ là tác nhân chính gây căng thẳng giữa nước này với Nhật Bản
Hiện thời, Bắc Kinh theo dõi sát hành động của chính phủ mới tại Nhật. "Thủ tướng Abe không nên có những hành động làm căng thẳng leo thang. Nếu không, Trung Quốc sẽ sẵn sàng đáp trả" - báo Asahi của Nhật dẫn lời một quan chức cấp cao Trung Quốc cho hay.trục và 9 tàu hải quân.
Trong báo cáo thường niên năm 2012 có tên "Tình hình phát triển ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương", Học viện Khoa học xã hội Trung Quốc (CASS) tuyên bố quan hệ Trung - Nhật sẽ bước vào thời kỳ bất ổn cao độ trong năm 2013 do căng thẳng kéo dài quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.
Các tờ báo Trung Quốc số ra ngày 14-12-2012 đều đưa ra trang nhất vụ máy bay
nước này bay vào không phận Senkaku/Điếu Ngư. Ảnh: ASAHI
Báo cáo chỉ ra tốc độ phát triển quá nhanh của Trung Quốc đang gây lo ngại cho các nước xung quanh, buộc họ phải đề phòng cũng như "chấp nhận sự tái điều chỉnh về cân bằng quyền lực". "Việc Nhật Bản quốc hữu hóa Điếu Ngư đã phá thế cân bằng. Trung Quốc không có giải pháp chính trị nào để quay về tình thế trước khi quốc hữu hóa, nên không còn cách nào khác ngoài việc chờ đợi một trật tự mới" - một nguồn tin ngoại giao Trung Quốc nhận định. Cho đến khi thế cân bằng mới được thiết lập trong địa hạt chính trị và kinh tế, xung đột kéo dài giữa hai cường quốc hàng đầu châu Á là không thể tránh khỏi.
Đặc biệt, chiến lược quay lại châu Á của Mỹ bị xem là tác nhân chính cho mối xung đột này. "Vai trò của Mỹ trong vụ Điếu Ngư cũng như các tranh chấp lãnh thổ khác ở châu Á không hề trung tính. Mỹ không ngừng mở rộng ảnh hưởng quân sự trong khu vực và liên minh với các đối thủ có tranh chấp với Trung Quốc để khống chế sự trỗi dậy thành siêu cường của Bắc Kinh" - báo cáo nhận định.
Trước đó vào tháng 10-2012, nhà ngoại giao Trần Kiến, từng đảm nhiệm vị trí phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc và đại sứ Trung Quốc tại Nhật Bản, đã cảnh báo Mỹ đang lợi dụng Nhật làm công cụ chiến lược cho kế hoạch quân sự tại châu Á - Thái Bình Dương nhằm kiềm chế Trung Quốc. "Mỹ đang hối thúc Nhật đóng một vai trò lớn hơn trong khu vực, không chỉ trong kinh tế mà còn trong an ninh" - ông Trần nói.
Lo ngại về nguy cơ chiến tranh Trung - Nhật trong năm 2013 đã được ông Hugh White, giáo sư tại Đại học Quốc gia Úc và là chuyên gia hàng đầu về quan hệ quốc tế, đặt ra trong bài viết đăng trên báo Sydney Morning Herald (Úc) mới đây. Tương tự báo cáo của CASS, ông White cho rằng căng thẳng giữa hai nước xuất phát từ sự trỗi dậy của Trung Quốc và những tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh đối với Senkaku/Điếu Ngư nhằm "giảm bớt" ảnh hưởng của Mỹ ở khu vực này. Theo ông White, để ngăn chặn nguy cơ trên, bắt buộc một bên - hoặc cả hai bên - phải nhượng bộ. Tuy nhiên, điều này không dễ xảy ra bởi bất kỳ sự nhượng bộ nào cũng có thể khiến các nhà lãnh đạo hai nước trả một cái giá không nhỏ về mặt chính trị.