Tổng thống Zelensky tự đặt mình vào thế khó

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các cố vấn của ông gần đây liên tục đưa ra những tuyên bố cứng rắn, khẳng định họ sẽ không nhượng bộ bất kỳ phần lãnh thổ nào cho Nga trong cuộc xung đột đang diễn ra. Đây được coi là động thái khích lệ tinh thần của quân đội và người dân Ukraine, trong bối cảnh tình hình chiến trường gặp nhiều khó khăn, khi lực lượng Nga đẩy mạnh tiến công ở vùng Donbass.

Quan điểm quyết liệt này của Tổng thống Zelensky được hưởng ứng rộng rãi trong công chúng và quân đội Ukraine, những người luôn tin vào chiến thắng cuối cùng trước Nga. Theo khảo sát hồi tháng 5 của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev, 82% người Ukraine được hỏi phản đối bất cứ động thái nhượng bộ lãnh thổ nào với Nga.

Tuy nhiên, Shannon Vavra, bình luận viên về an ninh quốc gia của Daily Beast, cho rằng chiến lược này có thể đẩy ông Zelensky và giới lãnh đạo Ukraine vào một "hố cát lún", nơi họ bị mắc kẹt giữa các tính toán về chính trị với thực tế trên chiến trường.

Tổng thống Volodymyr Zelenskyy đến thăm một vị trí của quân đội Ukraine ở Lysychansk, vùng Lugansk, miền đông nước này hôm 5/6. Ảnh: Reuters.

Ông Zelensky từng tuyên bố các binh sĩ Ukraine có khả năng đẩy lùi lực lượng Nga, thậm chí còn ngụ ý rằng sẽ đưa lãnh thổ Ukraine về thời điểm trước năm 2014, khi xung đột ở miền đông nước này nổ ra và Nga sáp nhập bán đảo Crimea.

Nhưng nếu Tổng thống Zelensky và các cố vấn của ông một ngày nào đó phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt của cuộc chiến và thực sự phải ngồi vào bàn đàm phán để tìm giải pháp chấm dứt xung đột, những tuyên bố này có thể kéo ông đến bờ vực bất ổn chính trị, theo cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine Steven Pifer.

Phát biểu tại Đối thoại Kultaranta ở Phần Lan hôm 12/6, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã ám chỉ đến khả năng Ukraine sẽ phải tính toán đến phương án nhượng bộ lãnh thổ để đi đến giải pháp hòa bình. "Hòa bình là khả thi, nhưng câu hỏi duy nhất là bạn sẵn sàng trả cái giá nào cho hòa bình? Bạn sẵn sàng hy sinh bao nhiêu lãnh thổ, bao nhiêu độc lập, chủ quyền vì hòa bình", Stoltenberg nói.

Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto trong cuộc hội đàm với ông Stoltenberg cũng thừa nhận việc đẩy lùi lực lượng Nga khỏi tất cả những vùng đang kiểm soát ở Ukraine "không phải là điều khả thi vào thời điểm này".

"Ông Zelensky sẽ phải đưa ra một số quyết định thực sự khó khăn giữa loại nhượng bộ nào nên đưa ra để không vi phạm lập trường mang tính nguyên tắc cũng như để công chúng Ukraine có thể chấp nhận được", Pifer nói. "Đó sẽ là điều vô cùng khó khăn khi họ bước vào đàm phán".

Tổng thống Zelensky hiểu rằng ông sớm hay muộn cũng phải ngồi xuống bàn đàm phán với Nga. Tuần trước, Tổng thống Ukraine tuyên bố xung đột sẽ được định đoạt trên chiến trường, nhưng cuối cùng thừa nhận ông sẽ tìm cách đàm phán một lần nữa với Nga.

"Chiến thắng phải đạt được trên chiến trường", Tổng thống Zelensky nói. Nhưng "bất kỳ cuộc chiến nào cũng nên kết thúc tại bàn đàm phán".

Trong giai đoạn đầu cuộc xung đột, các quan chức Ukraine đã tham gia một số vòng đàm phán với Nga để xem liệu họ có thể đạt được thỏa thuận nào đó nhằm giảm căng thẳng hoặc chấm dứt chiến sự hay không. Nhưng quan điểm đàm phán với Nga của ông đã vấp phải một số phản ứng từ trong nội bộ Ukraine. Từ tháng 4, đàm phán song phương đình trệ và không đạt thêm tiến triển nào cho đến nay.

Khi giao tranh trở nên dữ dội hơn và người dân Ukraine hứng chịu nhiều thiệt hại về người và của hơn, quan điểm không nhượng bộ của họ càng trở nên quyết liệt.

"Thái độ đã trở nên cứng rắn hơn ở Ukraine, cả trong chính phủ và công chúng. Vì vậy, ngay cả khi Tổng thống Zelensky nhắc lại những nhượng bộ mà ông ấy có thể đề cập cách đây 10 hoặc 11 tuần, tôi không chắc người dân Ukraine sẽ chấp nhận chúng", Pifer cho hay.

Hệ quả đối với Tổng thống Zelensky trong "hố cát lún" này có thể diễn ra theo nhiều cách khác nhau.

Về mặt chính trị, vị thế của Tổng thống Ukraine đã có bước thay đổi đáng kể từ khi xung đột với Nga bùng phát. Trước thời điểm Nga phát động chiến dịch quân sự, tỷ lệ tín nhiệm trong nước của ông đã sụt giảm. Ngay cả khi Nga tập trung quân gần biên giới, những tuyên bố Zelensky đưa ra cũng bị hoài nghi khi ông liên tục phủ nhận mức độ nghiêm trọng của vấn đề và không huy động lực lượng phòng thủ đủ nhanh.

Nhưng khi giao tranh nổ ra, Zelensky đã củng cố được hình ảnh cá nhân, khi ông liên tục phát đi những thông điệp mạnh mẽ, tuyên bố không lùi bước và kháng cự đến cùng. Ông trở thành một "Tổng thống thời chiến" tập hợp được sự ủng hộ của người dân.

Dù Zelensky nắm rõ cảm tình của người dân và việc họ quyết tâm kháng cự ra sao, không rõ ánh hào quang "người hùng thời chiến" sẽ kéo dài bao lâu, đặc biệt khi ông bắt đầu phải đưa ra những quyết định chính trị đầy khó khăn.

Orysia Lutsevych, người đứng đầu Diễn đàn Ukraine thuộc Chương trình Nga và Á - Âu tại viện nghiên cứu Chatham House, cho rằng trong tình hình hiện nay, nếu Zelensky chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán với Nga, tương lai chính trị của ông có thể sụp đổ.

"Tín nhiệm của Zelensky có thể lao dốc nếu ông ấy thảo luận các điều khoản với Nga", Lutsevych nói. "Ông ấy phải vô cùng thận trọng nếu quyết định đi đến bất kỳ cuộc thương lượng nào".

Olena Lennon, phó giáo sư khoa học chính trị và an ninh quốc gia tại Đại học New Haven, Mỹ, đồng ý rằng tham gia đàm phán với Nga lúc này sẽ là hành động "tự sát về chính trị" của Zelensky.

"Nếu nhượng bộ, ông ấy hẳn biết rõ dư luận sẽ phản ứng dữ dội thế nào. Đó sẽ là dấu chấm hết cho sự nghiệp của ông ấy", Lennon nhận xét. "Một phong trào xã hội lớn sẽ bùng lên chống lại ông ấy nếu chính phủ Ukraine chấp nhận bất cứ nhượng bộ nào".

Zelensky sẽ không thể trông cậy vào các đồng minh trong vấn đề này, khi chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden khẳng định họ sẽ không can thiệp vào quyết định liên quan đến chủ quyền lãnh thổ của Ukraine.

"Chúng tôi sẽ không thúc ép Ukraine nhượng bộ và chúng tôi đã tuyên bố nhất quán rằng các quốc gia có quyền lựa chọn liên minh và tự quyết định về an ninh của họ", một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố. "Chúng tôi tin rằng Ukraine phải tự xác định những gì họ coi là thành công".

"Chúng tôi chỉ tập trung vào việc giúp Ukraine có vị thế lớn hơn trên chiến trường và trên bàn đàm phán", người phát ngôn nói thêm.

Tổng thống Zelensky từng nhấn mạnh thành công trong cuộc chiến trước hết phải đến từ chiến trường, nhưng một chiến thắng mang tính quyết định trước lực lượng Nga vẫn còn quá xa vời với Ukraine.

Theo Andrew Lohsen, cựu giám sát viên trong Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE), Tổng thống Zelensky hiện vẫn an toàn về mặt chính trị, bởi các cuộc thảo luận về vấn đề nhượng bộ chưa diễn ra.

"Nhưng khi quân đội Ukraine bước đến giai đoạn phải đối mặt với các vấn đề hậu cần ngày càng nghiêm trọng trước đà tiến công dữ dội của Nga, hoặc không còn khả năng triển khai một lực lượng phòng thủ đủ mạnh, họ lúc đó sẽ phải nói nhiều hơn về phương án nhượng bộ lãnh thổ để chấm dứt chiến sự", Lohsen cho biết.