Thế khó của Nga tại Ukraine

Bộ Quốc phòng Nga hồi giữa tháng 4 thông báo bổ nhiệm đại tướng Alexander Dvornikov làm tổng chỉ huy giai đoạn hai của chiến dịch ở vùng Donbass, được coi là trận chiến có thể định đoạt cục diện trên chiến trường và bàn đàm phán giữa hai nước.

Tướng Dvornikov, người có hơn 44 năm binh nghiệp và từng kinh qua trận mạc ở Syria, được cho là sẽ tạo ra "làn gió mới" cho quân đội Nga sau những lúng túng, sai lầm ở giai đoạn đầu chiến dịch. Nhưng khoảng 7 tuần sau, đại tướng 61 tuổi này mất chức.

Bộ Quốc phòng Nga ngày 8/10 thông báo chọn tướng Sergei Surovikin, tư lệnh không quân, làm "tổng chỉ huy các cánh quân trong khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt". Đây là lần đầu tiên Nga chỉ định một "tổng chỉ huy" cho toàn bộ chiến dịch quân sự tại Ukraine sau hơn 7 tháng giao tranh.

Các quân nhân dự bị được điều động của Nga tham dự lễ xuất quân ở Sevastopol, Crimea, hôm 27/9. Ảnh: AFP.

Hồi tháng 6, thượng tướng Andrey Serdyukov, tư lệnh lực lượng đổ bộ đường không tinh nhuệ, bị cách chức sau khi gần như gần như tất cả sư đoàn thuộc lực lượng lính dù Nga đều hứng chịu tổn thất nặng nề trên chiến trường.

Tuần trước, thượng tướng Alexander Zhuravlev, người đứng đầu Quân khu miền Tây phụ trách tác chiến ở khu vực Kharkov, nơi quân Nga đang bị đẩy lùi trước chiến dịch phản công của Ukraine từ đầu tháng 9, mất chức sau 4 năm nhận nhiệm vụ, theo nhật báo Nga RBC.

Chiến dịch quân sự ở Ukraine đang khiến vị thế của các chỉ huy quân sự Nga trở nên chông chênh hơn bao giờ hết, khi ít nhất 8 tướng đã bị cách chức, thuyên chuyển công tác hoặc nghỉ việc kể từ khi chiến sự bắt đầu từ 24/2. Các nước phương Tây nói rằng ít nhất 10 tướng khác của Nga đã thiệt mạng trên chiến trường, dù Moskva không thừa nhận.

Theo giới phân tích, những biến động trong hàng ngũ sĩ quan quân đội cấp cao phản ánh một số sai lầm của Nga trong việc lên kế hoạch chiến đấu cũng như rối loạn trong bộ máy chỉ huy, dẫn đến việc Moskva không thể đạt được các mục tiêu quân sự chính, đồng thời bị liên tục bị đẩy lùi trên mặt trận miền đông và miền nam.

Động thái sa thải loạt tướng quân đội còn cho thấy một thực tế rằng quân đội Nga đang bối rối và cần tìm người chịu trách nhiệm khi chiến dịch quân sự tại Ukraine ngày càng tốn kém và không mang lại kết quả như mong muốn. Nó cũng cho thấy các lãnh đạo Bộ Quốc phòng Nga dường như đang chùn bước trước những lời chỉ trích công khai ngày một nhiều ở trong nước, thậm chí từ ngay cả những học giả, nghị sĩ vốn ủng hộ chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Trong bộ máy quân sự Nga, thường rất khó để biết ai đang thực sự chỉ huy chiến dịch. Những thay đổi nhân sự thường được thực hiện với rất ít thông báo công khai và hầu như không có giải thích cụ thể.

Hôm 7/10, RBC đưa tin trung tướng Rustam Muradov đã thay thế thượng tướng Alexander Chaiko làm tư lệnh Quân khu miền Đông Nga, nhưng không có lời giải thích nào được đưa ra cho việc thay đổi này.

Trong một thông báo công khai hiếm hoi về thay đổi nhân sự, Bộ Quốc phòng Nga vào cuối tháng trước cho biết họ đã cách chức tướng Dmitry Bulgakov, người chịu trách nhiệm "hỗ trợ hậu cần cho lực lượng vũ trang", và bổ nhiệm đại tướng Mikhail Mizintsev thay thế vị trí của ông.

Tướng Mizintsev là người ít được biết đến trước cuộc xung đột, nhưng từng phụ trách chiến dịch vây hãm Mariupol, thành phố trọng yếu ở đông nam Ukraine..

Cùng ngày 7/10, sau nhiều tuần đồn đoán, Hạm đội Biển Đen của Nga đã thừa nhận chỉ huy của họ, Đô đốc Igor Osipov, đã được thay thế bằng Phó đô đốc Viktor Sokolov, người từng tuyên bố sẽ "tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu của hạm đội".

Hồi cuối tháng 4, tàu tuần dương Moskva của Hạm đội Biển Đen bị chìm. Nga cho biết nguyên nhân là do sự cố cháy nổ ngoài khơi, song Ukraine tuyên bố đã đánh chìm soái hạm này. Vào Ngày Hải quân Nga 30/7, trụ sở của Hạm đội Biển Đen bị máy bay không người lái Ukraine tấn công.

Những tiếng nói yêu cầu giải thích và chỉ trích từ công chúng về thất bại liên tục ở Ukraine ngày càng tăng nhiệt ở Nga, đặc biệt là sau khi Tổng thống Putin phát lệnh động viên một phần hồi tháng trước. Khi lực lượng Nga phải rút khỏi nhiều thành phố chiến lược ở đông bắc Ukraine, mũi dùi dư luận Nga giờ đây đang chĩa về phía các tướng quân đội.

Các binh sĩ Ukraine bên một xe tăng do Nga bỏ lại ở Kherson hôm 6/10. Ảnh: Washington Post.

Hai nhà lập pháp Nga, gồm Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Andrey Kartapolov và ủy viên ủy ban chống tham nhũng Vasily Piskarev, đã tổ chức các cuộc họp kín tại Hạ viện để đánh giá "tình hình cung cấp quân nhu, vật tư cho quân đội Nga".

Kartapolov và Piskarev cũng đã gửi một văn bản yêu cầu tổng công tố Nga điều tra "việc tài chính bị lãng phí như thế nào ở hậu phương", cáo buộc một số chỉ huy đã biển thủ ngân sách đáng lẽ phục vụ cho chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Ramzan Kadyrov, lãnh đạo Cộng hòa Chechnya, người đã cử lực lượng của riêng mình đến Ukraine, tuần qua chỉ trích tư lệnh Quân khu Trung tâm Alexander Lapin là một lãnh đạo "bất tài" vì thất bại liên tiếp ở chiến trường miền Đông.

Những người chỉ trích, trong đó có Kadyrov và Kartapolov, còn cáo buộc các sĩ quan hàng đầu Nga nói dối về những gì đang diễn ra trên mặt trận.

"Họ cần ngừng những lời dối trá", Kartapolov, chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Hạ viện Nga, nói trên kênh trực tuyến Soloviev Live do người dẫn chương trình nổi tiếng Vladimir Soloviev điều hành. "Hầu như tất cả các ngôi làng biên giới ở vùng Belgorod đã bị phá hủy. Chúng tôi biết được điều này từ các thống đốc, các kênh Telegram, các phóng viên quân sự, nhưng không phải từ Bộ Quốc phòng".

"Tôi biết mình không phải là người rành về nghệ thuật tác chiến, nhưng ý tưởng thiên tài đằng sau các kế hoạch của Bộ Tổng tham mưu hiện nay là gì?" Soloviev đặt câu hỏi.