Thế giới “hậu lạm phát”, Úc có năng lực để cạnh tranh?

Theo tạp chí The Australian Financial Review (AFR) ngày 2/4, lãi suất trung hạn của Australia hiện ở mức “trung lập mới”. Điều này sẽ khiến cuộc cạnh tranh về vốn trở nên khốc liệt hơn rất nhiều và Australia cần phải sẵn sàng đối mặt với những thay đổi.

Cũng theo AFR, trên thị trường tiếp tục xuất hiện nhiều đồn đoán về động thái tiếp theo của Ngân hàng Dự trữ Australia (RBA – ngân hàng trung ương) liên quan đến lãi suất. Liệu sự thay đổi tiếp theo sẽ là cắt giảm hay tăng lãi suất? Liệu sẽ có đợt cắt giảm lãi suất nào trong năm 2024 hay không? Nếu có thì sẽ là một hay hai đợt cắt giảm?

Việc giới chuyên gia tập trung đưa ra những dự báo ngắn hạn là điều dễ hiểu, trong bối cảnh lãi suất của Australia đã tăng tổng cộng 13 lần và trước đó lãi suất chính thức từng duy trì ở mức 2,5% hoặc thấp hơn trong gần một thập kỷ. Nhưng điều quan trọng hơn đối với những người đang vay thế chấp, các doanh nghiệp và nền kinh tế “xứ chuột túi” nói chung là lãi suất trung hạn sẽ như thế nào. 

Cần phải nói rằng, trong khi triển vọng lãi suất ngắn hạn hầu như chỉ phụ thuộc vào quá trình chuyển đổi để kiểm soát lạm phát của Australia, thì lãi suất trung hạn lại phụ thuộc vào các yếu tố mang tính cấu trúc trong nền kinh tế quốc gia và thế giới. Và những yếu tố trên đã thay đổi trong vài năm qua.

Ngày càng có nhiều dấu hiệu rõ ràng cho thấy rằng lãi suất sẽ không quay trở lại mức cực thấp như trước đây. Tuy nhiên, lãi suất vẫn có thể ở mức thấp so với mức tiêu chuẩn trong lịch sử. Các nhà hoạch định chính sách Australia có thể nghĩ đến mức lãi suất 3,5 - 4%, mà chắc chắn không phải là 0 - 2%.

Trước đại dịch COVID-19, Australia ở trong giai đoạn “đình trệ kéo dài” (secular stagnation). Do dân số già đi và sự xuất hiện nhiều quỹ đầu tư và hàng loạt tỷ phú, Australia có một lượng lớn tiền mặt nhưng lại có ít hoạt động đầu tư hiệu quả. Các công ty thành công trong thời kỳ hiện đại về cơ bản được tạo dựng bằng những ý tưởng đột phá và một vài chiếc máy tính xách tay, chứ không phải nhờ nguồn tài chính khổng lồ như các công ty lớn đầu thế kỷ 20. 

Điều này có nghĩa là lãi suất thực cân bằng (equilibrium real interest rate) ở mức thấp, đôi khi còn âm, nhằm mục đích cân bằng với nguồn cung (lớn) và nhu cầu gửi tiền tiết kiệm (khiêm tốn). Bối cảnh lạm phát thấp vào thời điểm đó đồng nghĩa với việc lãi suất chính thức ở các quốc gia phát triển là cực thấp.

Kể từ đó, mọi thứ đã thay đổi đáng kể. Australia đang phải đối mặt với thực tế là chính phủ đang chi tiêu nhiều hơn cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Nước này cũng gia tăng đáng kể chi tiêu quốc phòng, mặc dù ít hơn chi tiêu cho chuyển đổi năng lượng. Và trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển đổi từ việc “đáp ứng nhu cầu hiện tại” sang phương án “dự phòng”, hoạt động thương mại quốc tế sẽ xuất hiện nhiều xung đột hơn.

Trạng thái ổn định mới của lãi suất nằm trong khoảng từ 3,5% đến 4%

Cuối cùng, những thách thức chính trị toàn cầu đã làm giảm, nếu không muốn nói là đảo ngược xu hướng toàn cầu hóa – một xu hướng từ lâu đã khiến giá hàng hóa ở mức thấp trong nhiều thập kỷ. 

Tất cả những điều này có nghĩa là “lãi suất trung lập” có khả năng dừng ở mức từ 1-1,5%, hơn là bằng 0% hay thậm chí là âm. Cân nhắc thêm mục tiêu lạm phát là 2,5%, các chuyên gia Australia dự báo lãi suất của RBA có thể ở mức từ 3,5 - 4% trong trung hạn.

So với mức tiêu chuẩn trong lịch sử thì con số trên vẫn còn khá thấp. Từ giữa những năm 1990 cho đến cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, lãi suất chính thức tại nước này dao động trong khoảng từ 5% đến 7%. Vì vậy, Australia có thể sẽ có một kỷ nguyên “tiền rẻ” trong lịch sử, nhưng còn rất xa để có một kỷ nguyên “tiền miễn phí” giống một thập kỷ trước.

Xem xét trong bối cảnh hiện tại, Australia đang có mức lãi suất là 4,35%. Nhiều người đang dồn sức đồn đoán về thời điểm diễn ra một hoặc hai lần cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản đầu tiên. Đây là điều tất yếu sẽ diễn ra. Nhưng những lần cắt giảm lãi suất này có thể sẽ khá lâu mới xuất hiệu. Tất nhiên, nếu tăng trưởng kinh tế của Australia bị ảnh hưởng thì RBA sẽ cắt giảm lãi suất vì đó là điều cần làm. Nhưng mức lãi suất trung lập mới – trạng thái ổn định mới của lãi suất - lý tưởng là nằm trong khoảng từ 3,5% đến 4%.

Thị trường nhà đất bớt sôi động

Về mặt tích cực, với mức lãi suất trung lập, sẽ có ít lực đẩy giá bất động sản tăng hơn và điều đó có thể khiến thị trường nhà đất bớt sôi động hơn đôi chút. Không cần thêm bất kỳ động lực nào cho hoạt động đầu cơ trên thị trường bất động sản ở Australia hiện nay và việc chấm dứt thời kỳ “tiền miễn phí” sẽ giúp ích cho việc ngăn hoạt động đầu cơ này lại. 

Về mặt tiêu cực, mức lãi suất trung lập mới sẽ nhắc nhở người dân Australia rằng họ đang ở trong một thị trường vốn toàn cầu. Và để thu hút đầu tư nhằm giúp mở rộng nền kinh tế và cung cấp vốn giúp tăng năng suất, người Australia cần phải có khả năng cạnh tranh trên toàn cầu.

Hiện tại, Australia không phải là điểm đến đặc biệt hấp dẫn đối với vốn đầu tư nước ngoài. Như tác giả bài viết đã nhận định trước đó, quốc gia lớn nhất châu Đại Dương không thể “tự quảng cáo” rằng đây là một nơi tuyệt vời để đầu tư được nữa.

Thuế suất đối với doanh nghiệp Australia ở mức 30%, thuộc hàng cao nhất trong số các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Australia đã làm cho thị trường lao động của mình trong hai năm qua trở nên cạnh tranh hơn, thay vì giảm bớt áp lực. Hệ thống giáo dục không đủ để trang bị những kỹ năng mà lực lượng lao động cần để phát triển. Thuế thu nhập cá nhân của Australia tương đối cao và đánh vào cả mức thu nhập tương đối thấp. Australia đánh thuế thu nhập lao động quá nhiều nhưng lại chi tiêu quá ít.

Và thành thật mà nói, người Australia “tôn sùng bất động sản” như một trong những loại hình đầu tư. Australia có tất cả các hình thức giảm thuế đối với đầu tư vào bất động sản nhà ở, từ việc áp dụng các chính sách đòn bẩy âm (sử dụng tiền vay để đầu tư vào một loại tài sản) cho đến việc áp dụng bài kiểm tra thu nhập (income test) nhằm xác định điều kiện được hưởng khoản giảm thuế và phúc lợi đối với một số khoản thu nhập. Australia làm mọi thứ có thể để khuyến khích đầu tư vào “mô hình Ponzi” bất động sản và một số hoạt động khác.

Thập kỷ tiếp theo sẽ không phải là thập kỷ của “tiền miễn phí”. Australia đang quay trở lại thời kỳ cạnh tranh về vốn. Cạnh tranh về đầu tư sẽ thúc đẩy nền kinh tế Australia đi lên. Và do đó, việc tập trung biến Australia thành một nơi hấp dẫn để đầu tư trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Nhưng một lưu ý thận trọng ở đây. Điều này không thể và sẽ không đạt được nhờ việc trưng dụng tiền tiết kiệm hưu bổng, thực ra đây là khoản ngân sách dành cho chính các nhà đầu tư. Và sẽ không thể đạt được bằng những khoản trợ cấp xa hoa dành cho một tương lai “Made in Australia”, một “siêu cường năng lượng xanh” hay những khẩu hiệu chính trị khác. Australia cần thu hút đầu tư bằng cách trở thành một điểm đến tuyệt vời để đầu tư, chứ không chỉ là một nơi tuyệt vời để sinh sống.