Thay vì tiêu tiền hỗ trợ, người dân chỉ gửi tiết kiệm

Khi các chính phủ bắt đầu phát tiền cho dân nhằm kích thích tiêu dùng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng trong ngắn hạn thì trái với kỳ vọng, nhiều người dân giảm chi vì doanh nghiệp đóng cửa, lo ngại nhiễm bệnh và làm việc tại nhà chỉ phải chi ít hơn. Thay vì đổ tiền vào mua sắm sau khi nhận tiền hỗ trợ, người dân chỉ gửi tiết kiệm.

Tại Mỹ, tỷ lệ tiết kiệm cá nhân - được điều chỉnh theo mùa và theo năm - đã tăng lên mức kỷ lục 33,6% vào tháng 4 - cao điểm đợt phong tỏa, nhưng sau đó giảm về 14,1% vào tháng 8. Dù vậy, con số này vẫn cao hơn nhiều so với 8,3% vào tháng 2, trước khi đại dịch xảy ra. Điều này cho thấy dù các hộ gia đình chi tiêu nhiều hơn vào cuối mùa hè, họ vẫn chưa hoàn toàn quay lại thói quen cũ.

Chính phủ Nhật Bản đầu năm nay đã chia số tiền tương đương 950 USD cho mỗi người dân. Trong một cuộc khảo sát của Viện Nghiên cứu NLI, một nửa cho biết sẽ để dành cho chi tiêu hàng ngày (có thể bao gồm tiết kiệm) và một phần tư nói thẳng rằng họ sẽ tiết kiệm.

Tại Australia, tỷ lệ tiết kiệm của hộ gia đình là 19,8% trong quý II, tăng mạnh so với 3,6% quý cuối năm ngoái. Trong khi đó, ở Canada, con số này là 28,2% trong quý II và 3,6% cuối tháng 12/2019.

WSJ dẫn lời ông Stephen Halmarick, Kinh tế trưởng tại Commonwealth Bank of Australia nhận xét: "Thực tế là việc chi tiêu nhiều rất khó. Sự tự tin cũng rất mong manh, và không ai biết khi nào chúng ta mới có vaccine và còn phải sống chung với virus bao lâu nữa. Vì vậy, việc tiết kiệm có ý nghĩa rất lớn".

Trong khi đó, Tom Porcelli - kinh tế trưởng thị trường Mỹ tại RBC Capital Markets cho hay: "Các nhà hoạch định chính sách có thể khuyến khích, chứ không thể ép buộc chi tiêu".

Kinh nghiệm của Australia trong cuộc khủng hoảng tài chính hơn một thập kỷ trước và một lần nữa trong đại dịch cho thấy người tiêu dùng không phải lúc nào cũng hưởng ứng chính sách kích cầu. Vào giai đoạn đỉnh điểm khủng hoảng cuối năm 2008 và đầu 2009, chính phủ liên bang giảm giá dịch vụ chăm sóc trẻ em, giảm thuế và phát 900 AUD cho các cá nhân.

Tuy nhiên, dù lãi suất bị cắt giảm và người dân có thêm thu nhập, tỷ lệ tiết kiệm của các hộ gia đình vẫn tăng. Điều đó phản ánh sự thay đổi cơ bản trong hành vi, theo đánh giá của các quan chức Bộ Tài chính Australia năm 2012.

Việc tăng tỷ lệ tiết kiệm có thể có lợi. Các hộ gia đình có nhiều tiền tiết kiệm hơn, đồng nghĩa có cơ hội lớn hơn để xoay sở nếu có nhiều cú sốc kinh tế kéo đến. Tiền gửi bổ sung có thể tăng khả năng phục hồi của hệ thống tài chính bằng cách giảm sự phụ thuộc của các ngân hàng vào nguồn vốn ngắn hạn từ tiền gửi của các tổ chức khác.

Tuy nhiên, tỷ lệ tiết kiệm cao cũng là một thách thức lớn đối với các chính phủ đang tìm kiếm sự phục hồi dựa trên tiêu dùng. Cơ cấu chi tiêu cũng là vấn đề đối với các ngành cụ thể. Ví dụ, người tiêu dùng kìm hãm việc mua tài sản lớn như ôtô để chi tiêu cho những thứ rẻ hơn.

Cục Thống kê Australia ước tính khoảng 20% số tiền chính phủ trợ cấp lương mùa dịch và 40% trợ cấp thất nghiệp bổ sung đã được người nhận cho vào tài khoản tiết kiệm. Còn ở Mỹ, tiền cứu trợ cùng các biện pháp như hoãn trả nợ mua nhà và vay học đại học khiến nhiều người dân trả bớt nợ.

"Các chương trình được thiết kế không phải để tiết kiệm", David Rumbens - chuyên gia kinh tế vĩ mô và dự báo tại Deloitte Access Economics Australia nói, "Chính phủ liên bang muốn tiền được chi tiêu để hỗ trợ nền kinh tế".

Ông cho biết phần lớn việc tiết kiệm được thực hiện bởi những cá nhân có thu nhập không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi đại dịch. "Cải thiện niềm tin của người tiêu dùng và giảm các lệnh hạn chế sẽ là chìa khóa để khuyến khích họ giảm tiết kiệm và chi tiêu nhiều hơn", vị chuyên gia nói.

John Edwards - một cựu lãnh đạo Ngân hàng Trung ương Australia, cho biết phần lớn khoản tiền tiết kiệm tại nước này có thể đã được sử dụng hết trong quý III. Do đến nay, hầu hết các bang và vùng lãnh thổ của nước này đã mở cửa trở lại, cho phép mọi người ra ngoài và chi tiêu.

“Nó chứng tỏ một kiểu suy thoái bất thường - không phải suy thoái quá nhiều mà chỉ là sự ngừng tạm thời của các bộ phận quan trọng của hoạt động kinh tế”, ông Edwards nói. Lãi suất tiết kiệm có thể vẫn cao trong một thời gian nữa nếu các chính phủ cung cấp nhiều khoản hỗ trợ tài chính và kinh doanh hơn. Các hạn chế vẫn tồn tại, dù vậy, nó giúp tích lũy khả năng cho tưng trưởng trong tương lai.

Ông Halmarick, chuyên gia kinh tế của CBA nhận xét: “Tin tốt là sự gia tăng lớn về tiết kiệm có nghĩa là sẽ có một lượng tiền sẵn có để chi tiêu trong những tháng hoặc năm tới”.