Thân Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ dứt tình với Nga

Theo Al-monitor, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Iran đã phần nào giữ được sự thống nhất trong những năm gần đây và đều nhất quán đi theo chính sách ngoại giao của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong việc cùng đồng nhất phản đối chính sách của Mỹ ở Syria. Ngoài ra, cả 3 nước cũng đều chung quan điểm trong vấn đề đối kháng của Ankara và Tehran đối với Israel, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.

Tuy nhiên, sức hút từ những lợi ích chung đó dường như đang suy yếu và một lý do có thể nằm ở việc Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nhận ra rằng người bảo vệ duy nhất của ông ở Washington tới đây, Tổng thống sắp mãn nhiệm Donald Trump, sẽ rời nhiệm sở vào tháng tới.

Và với Thổ, dấu hiệu cho những ngày đầy thách thức phía trước nằm ở việc chính quyền ông Trump đang triển khai các biện pháp trừng phạt việc Ankara mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Nga.

Dưới đây là sáu dấu hiệu cho thấy một số thay đổi có thể xảy ra trong chính sách của Thổ Nhĩ Kỳ đối với Iran, Nga và Mỹ và ý nghĩa của các chính sách này đối với chính quyền Biden:

Bài thơ ở Azerbaijan: Ông Erdogan đã đến thăm Azerbaijan tuần trước với niềm kiêu hãnh về thắng lợi đã qua. Quân đội Azerbaijan không thể giành lại lãnh thổ bị mất vào tay Armenia ở Nagorno-Karabakh nếu không có sự hỗ trợ của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Sự vào cuộc thường xuyên ở Thổ Nhĩ Kỳ trong các cuộc chiến cho thấy sự quyết đoán của ông Erdogan trong khu vực.

Tại Baku, vào ngày 10/12, ông Erdogan đã nhắc tới bài thơ của người Azerbaijan về sự phân chia lãnh thổ Azerbaijan giữa Nga và Iran trong thế kỷ 19.

Động thái này dẫn tới cuộc chất vấn ngoại giao giữa các bộ trưởng ngoại giao của các nước nhằm giải tỏa “sự hiểu lầm”, kết thúc bằng việc Tổng thống Iran Hassan Rouhani coi “vấn đề đã khép lại”.

Các vụ bắt giữ ở Thổ Nhĩ Kỳ: Cơ quan tình báo Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt giữ 11 người bị tình nghi liên quan đến vụ bắt cóc nhân vật người Iran Habib Chaab. Các nghi phạm có thể có liên quan đến cả chính phủ Iran và kẻ buôn m‌a tú‌y Naji Sharifi Zindasti, người đã sống ở Thổ Nhĩ Kỳ sau khi bị Iran kết án t‌ử hìn‌h vào năm 2007.

Việc gián đoạn hoạt động ở Syria: Thổ Nhĩ Kỳ có thể đang cân nhắc một cuộc tấn công vào thị trấn Ain al-Issa do người Kurd kiểm soát ở tây bắc Syria. Theo Fehim Tastekin, Nga đang cố gắng ngăn chặn động thái của Thổ Nhĩ Kỳ bằng cách làm trung gian thỏa thuận với Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) của người Kurd để cho phép chính phủ và quân đội Syria nắm giữ vai trò lớn hơn ở đây.

Bộ ba Iran-Thổ Nhĩ Kỳ-Nga ở Syria đã gắn bó dù có lợi ích khác nhau. Nhưng cũng chính vì lợi ích khác nhau mà bộ ba này nảy sinh nhiều xích mích.

Hòa giải với Saudi Arabia: Ông Erdogan đã tìm cách hàn gắn mối quan hệ với Saudi Arabia, vốn bị xích mích bởi một loạt các sự kiện bao gồm vụ giết hại Jamal Khashoggi tại lãnh sự quán Saudia Arabia ở Thổ Nhĩ Kỳ. Riyadh đã đáp trả bằng một cuộc tẩy chay không chính thức đối với hàng hóa Thổ Nhĩ Kỳ trong khu vực.

Khi có dấu hiệu tan băng, ông Erdogan đã điện đàm với Quốc vương Salman bin Abdul Aziz Al Saud để cảm ơn vương quốc đã hỗ trợ sau trận động đất ở Izmir. Sau cuộc điện đàm của ông Erdogan với ông Salman, Bộ trưởng Ngoại giao Saudi Arabia, Thái tử Faisal bin Farhan cho biết quan hệ Saudi Arabia -Thổ Nhĩ Kỳ "tốt đẹp và thân thiện".

Thiết lập lại quan hệ với Israel (và Washington): Thổ Nhĩ Kỳ đang nỗ lực bình thường hóa quan hệ với nhà nước Do Thái và ghi điểm với chính quyền sắp tới của Tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden.

Cựu cố vấn an ninh quốc gia John Bolton đã gọi mối quan hệ Trump-Erdogan là một “tình bạn”, duy có điều không chắc ông Erdogan và ông Biden có được mối quan hệ tích cực như thế này hay không. Vào tháng 1/2020, ông Biden gọi ông Erdogan là “kẻ chuyên quyền”  và khẳng định nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ phải “trả giá”.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan và Tổng thống Nga Putin 

Về phần mình, ông Erdogan khẳng định ông “không lạ gì ông Biden” và nói thêm rằng “Chúng tôi đã biết nhau từ thời ông Obama.

Ông ấy thậm chí đã đến tận nhà tôi và thăm tôi tại nhà tôi khi tôi bị ốm”, đồng thời chỉ ra rằng ông Biden “không tán thành các bước đi của Mỹ liên quan đến vấn đề phía Đông sông Euphrates ở Syria và việc mua sắm vũ khí của Thổ Nhĩ Kỳ”.

Rõ ràng, ông Erdogan đang tìm kiếm cơ hội để đạt được mối quan hệ tích cực giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ và đi đúng hướng với chính quyền ông Biden. Mâu thuẫn với Nga và Iran hẳn nhiên bị đặt dưới.

Tuy nhiên, ông Erdogan, ông Putin và ông Rouhani sẽ tìm cách để quản lý những khác biệt này. Nhiều vấn đề chủ chốt tạo nên quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ nhiều khả năng sẽ được giải quyết dưới thời chính quyền Biden. Bản thân ông Biden là một nhà ngoại giao giỏi, và Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ có những lý do thuyết phục để tìm ra điểm chung.