Taliban khát khao viện trợ

Một số nhà tài trợ lớn đã ngừng hỗ trợ Afghanistan, một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới cũng có thể đóng băng viện trợ nếu chính quyền các nước lớn không công nhận quyền lực của Taliban.

"Afghanistan phụ thuộc rất nhiều vào viện trợ nước ngoài. Viện trợ nước ngoài gấp 10 lần hoặc hơn số tiền mà Taliban có thể tự kiếm được", Vanda Felbab-Brown, chuyên gia về Afghanistan tại Viện Brookings, tổ chức nghiên cứu trụ sở tại Washington, nói. "Viện trợ quốc tế và khả năng tiếp cận các quỹ kinh tế quốc tế sẽ rất quan trọng".

Zabihullah Mujahid, phát ngôn viên Taliban, trong cuộc họp báo đầu tiên ở Kabul hôm 17/8 sau khi Taliban tiếp quản Afghanistan. Ảnh: AFP

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, năm 2020, dòng tiền viện trợ chiếm tới 42,9% GDP 19,8 tỷ USD của Afghanistan. "Nền kinh tế Afghanistan mong manh và phụ thuộc viện trợ", Brown giải thích.

Taliban kiếm tiền từ các hoạt động tội phạm như trồng cây anh túc để sản xuất heroin và thuốc phiện, cũng như buôn bán ma túy, theo báo cáo hồi tháng 5/2020 của ủy ban trừng phạt thuộc Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Tống tiền các doanh nghiệp hay thu tiền chuộc từ bắt cóc cũng đem lại nguồn thu. Ước tính Taliban thu về khoảng 300 triệu tới 1,5 tỷ USD một năm.

Taliban đánh thuế gần như mọi thứ trong mọi khu vực họ kiểm soát, từ dự án chính phủ tới sản xuất hàng hóa và "họ sẽ tiếp tục sử dụng cách này như một nguồn kiếm tiền", Charles Kupchan, thành viên cấp cao của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, tổ chức cố vấn đối ngoại phi chính phủ có trụ sở tại Mỹ, nói.

Cộng đồng quốc tế chi hàng tỷ USD trong những năm qua để giúp Afghanistan xóa bỏ nạn trồng cây thuốc phiện, nhưng quốc gia này vẫn sản xuất hơn 80% lượng thuốc phiện trên thế giới. Ngành công nghiệp này sử dụng hàng trăm nghìn lao động tại quốc gia có tỷ lệ thất nghiệp cao sau 40 năm xung đột.

Kinh tế Afghanistan bị Covid-19 ảnh hưởng và Taliban thừa nhận không thể cải thiện tình hình nếu không có nước ngoài hỗ trợ.

"Chúng tôi đã trò chuyện với nhiều quốc gia. Chúng tôi muốn họ giúp đỡ phát triển kinh tế", phát ngôn viên Taliban Zabihullah Mujahid nói hôm 17/8, cam kết sẽ cấm sản xuất thuốc phiện.

Nga, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đều hoan nghênh những tuyên bố đầu tiên của Taliban. Tuy nhiên, nhiều quốc gia viện trợ cho Taliban như Mỹ, đang tỏ ra cảnh giác. Washington bày tỏ mong muốn Taliban tôn trọng nhân quyền, bao gồm quyền phụ nữ. Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho hay Canada "không có kế hoạch" công nhận Taliban.

Đức tuyên bố đình chỉ khoản viện trợ phát triển hôm 16/8. Berlin vốn có kế hoạch cung cấp 430 triệu EUR (503 triệu USD) trong năm nay cho Afghanistan.

Hiện chưa rõ Trung Quốc, nước láng giềng của Afghanistan, có dự định lấp đầy khoảng trống này không, nếu các nước phương Tây vẫn lạnh nhạt. "Người Trung Quốc theo chủ nghĩa trọng thương. Họ có xu hướng quan tâm nhiều hơn tới những nước có môi trường kinh doanh tốt", Kupchan giải thích.

Ngoài tiền mặt sẵn có, Taliban khó có thể tiếp cận các quỹ khác vì hầu hết quỹ dự trữ của đất nước được giữ tại nước ngoài, theo giám đốc ngân trung ương Afghanistan. Phần lớn quỹ này đặt ở Mỹ, nơi chính quyền của Tổng thống Joe Biden cho hay Taliban sẽ không thể tiếp cận.

Western Union, hãng dịch vụ tài chính, đã thông báo tạm thời cắt chuyển khoản ngân hàng từ nước ngoài tới Afghanistan. Kiều hối là nguồn tiền quan trọng khác của người dân đất nước. Theo ước tính hồi tháng 5 của Ngân hàng Thế giới, kiều hối từ nước ngoài về Afghanistan ước tính 789 triệu USD năm 2020.