'Pháo đài' Nga lộ sơ hở

Suốt nhiều thế hệ, Crimea là "căn cứ sức mạnh" quân sự của Nga ở Biển Đen. Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố bán đảo này sẽ mãi mãi thuộc về Nga sau khi ông sáp nhập nó vào lãnh thổ hồi năm 2014.

Nhưng hàng loạt vụ nổ và các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái gần đây nhằm vào các cơ sở quân sự Nga ở Crimea đang cho thấy mức độ dễ bị tổn thương của bán đảo, cũng như cách Ukraine đang tận dụng điểm yếu đó.

Khói bốc lên từ các vụ nổ gần một căn cứ không quân của Nga ở Crimea hồi đầu tháng. Ảnh: Reuters.

Các nhà phân tích và quan chức quân sự cho biết những cuộc tấn công vào sâu trong lãnh thổ do Nga kiểm soát, trong đó có cả trụ sở Hạm đội Biển Đen ở Sevastopol, đã góp phần làm gián đoạn kế hoạch tiến sâu hơn vào miền nam Ukraine của Moskva, khiến họ phải suy nghĩ lại về chiến lược toàn cục.

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Crimea và Hạm đội Biển Đen đã đóng vai trò như một trạm cung cấp nhân lực, trang thiết bị và hỏa lực để hỗ trợ quân đội trên chiến trường miền nam Ukraine, nơi nhiều thị trấn, thành phố đã nhanh chóng rơi vào tay lực lượng Nga ngay trong giai đoạn đầu cuộc xung đột.

Từ đây, Nga đã phóng hàng loạt tên lửa hành trình vào các mục tiêu quân sự trên khắp Ukraine. Crimea cũng được coi là một yếu tố quan trọng trong kế hoạch của Moskva nhằm vươn xa hơn về phía tây đến Odessa và tạo ra một hành lang trên đất liền, chạy từ Donbass ở miền đông Ukraine tới miền nam, vươn tới vùng ly khai ở Moldova.

Nhưng việc một máy bay không người lái Ukraine phát nổ trên trụ sở kiên cố của Hạm đội Biển Đen ở Sevastopol hồi cuối tuần trước đã cho thấy những sơ hở của trên bán đảo được ví như "pháo đài" của Nga.

Theo một quan chức phương Tây, các vụ nổ trước đó tại căn cứ không quân Saki ở Crimea hồi đầu tháng đã khiến hơn một nửa số máy bay chiến đấu của Hạm đội Biển Đen bị phá hủy. Quan chức Ukraine nói rằng đặc nhiệm của họ và lực lượng du kích địa phương đã tiến hành vụ tấn công, trong khi Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố đây là sự cố do sơ suất.

"Đó là một diễn biến thay đổi cuộc chơi, khi Saki và Sevastopol có thể bị tập kích", John Spencer, chuyên gia nghiên cứu về chiến tranh đô thị tại Diễn đàn Chính sách Madison, trụ sở ở New York, Mỹ, nhận định. "Những cuộc tấn công này đang đạt được các mục tiêu hậu cần, chỉ huy, kiểm soát và cuối cùng là tác động đến năng lực của chính Hạm đội Biển Đen".

Giới chức phương Tây cho hay kể từ sau những vụ nổ gần đây, Hạm đội Biển Đen đang phải vật lộn để hoạt động như một lực lượng phòng thủ ven biển, chỉ thỉnh thoảng tiến hành các cuộc tấn công tên lửa nhắm vào lãnh thổ Ukraine. Những cuộc tập kích vào Crimea cũng ngăn cản mọi kế hoạch của Nga nhằm tiến hành một chiến dịch đổ bộ vào thành phố cảng Odessa, Spencer đánh giá.

Theo Bộ Quốc phòng Anh, các vụ nổ gần đây, cùng với việc soái hạm Moskva của Nga bị chìm trên Biển Đen trước đó, đã đặt hạm đội vào thế thủ, buộc họ phải giảm quy mô hoạt động vào một khu vực hẹp hơn xung quanh bờ biển Crimea.

Kể từ khi xung đột bùng phát, Crimea đã là một căn cứ hậu phương an toàn, đáng tin cậy hỗ trợ Nga tiến công các vùng lãnh thổ dọc theo bờ biển phía nam Ukraine. Tuy nhiên, Spencer cho rằng các cuộc tấn công gần đây đã làm suy yếu bong bóng an ninh mà Hạm đội Biển Đen đã xây dựng bằng radar phòng không và sức mạnh không quân.

Nga dường như đang tính đến phương án tạm thời di chuyển các tàu còn lại của hạm đội đi nơi khác, nhưng điều này lại có thể gây ra những vấn đề hậu cần mới cho Moskva, Spencer nhận định.

Dù chính quyền Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky còn lâu mới có khả năng tiến hành một cuộc tấn công vào Crimea, họ đã nhiều lần khẳng định quyết tâm giành lại bán đảo này.

"Có thể cảm nhận trong bầu không khí ở Crimea rằng những người đang nắm quyền ở đó chỉ là tạm thời, Ukraine sẽ trở lại", ông Zelensky nói hồi cuối tuần trước.

Nhân viên an ninh phản ứng với một vụ nổ vào tuần trước tại kho đạn của Nga gần làng Mayskoye, Crimea. Ảnh: Zuma Press.

Hiện chưa rõ các vụ nổ gần đây có vai trò thế nào cho một cuộc phản công quy mô lớn hơn của Ukraine ở miền nam đất nước. Mục tiêu trước mắt mà Kiev hướng tới là đẩy quân đội Nga ra khỏi Kherson, một trong số ít vùng lãnh thổ mà Moskva đã kiểm soát được ở phía tây sông Dnieper. Ukraine đã tập trung đánh vào các đường tiếp tế và những cầu bắc qua sông để cô lập quân đội Nga ở đó, với hy vọng họ sẽ rút lui.

Velina Tchakarova, giám đốc Viện Chính sách An ninh và châu Âu, trụ sở ở Áo, nhận định các vụ nổ ở Crimea có thể không phải tín hiệu báo trước về một cuộc phản công quân sự trên diện rộng, nhưng là một phần trong chiến lược Ukraine theo đuổi nhằm bào mòn năng lực chiến đấu của Nga với các loại vũ khí hiện có.

"Trong trường hợp không thể tiến hành một cuộc phản công lớn, Ukraine đang làm suy giảm khả năng và cảm giác an toàn của Nga nhiều nhất có thể. Đó là chiến lược bào mòn", bà nói.

Giới quan sát phương Tây đánh giá các cuộc tấn công ở Crimea dường như đang gây ảnh hưởng tâm lý đáng kể đến giới lãnh đạo Nga. Đặc biệt, cuộc tập kích bằng máy bay không người lái nhằm vào trụ sở của Hạm đội Biển Đen, một trong những căn cứ được bố phòng nghiêm ngặt nhất trên bán đảo Crimea, còn mang ý nghĩa biểu tượng quan trọng, cho thấy năng lực chiến đấu của Ukraine.

Các quan chức Ukraine không bình luận về cuộc tấn công nhằm vào căn cứ Hạm đội Biển Đen, nhưng ngụ ý có liên quan đến một loạt vụ nổ trước đó.

Nga cho biết Ukraine đã triển khai máy bay không người lái đến nhiều căn cứ của họ trên bán đảo trong những tuần gần đây. Moskva phải kích hoạt hệ thống phòng không ở nhiều địa điểm như Yevpatoria, nơi Thống đốc Crimea Sergei Aksyonov tuyên bố rằng Bộ Quốc phòng Nga đã bắn hạ tất cả các mục tiêu bay qua bán đảo.

Theo các nhà phân tích quân sự, những cuộc tập kích cho thấy Ukraine đã hiểu rõ hơn về cách hoạt động của hệ thống phòng không Nga và hiện có thể sử dụng hiệu quả thông tin tình báo cũng như vũ khí do phương Tây viện trợ. Đây là một bước phát triển quan trọng đối với Ukraine khi quân đội của họ giờ đây gần như phụ thuộc hoàn toàn vào vũ khí do Mỹ và châu Âu cung cấp.

"Cuối cùng thì họ cũng chứng minh được rằng viện trợ vũ khí cho Ukraine có ý nghĩa thực sự và tạo ra khác biệt trên chiến trường", Tchakarova nhận xét.

Triển khai các cuộc tấn công sâu hơn vào khu vực do Nga kiểm soát ở Crimea, Ukraine có thể gieo hoang mang cho đối phương, nhưng đồng thời không gây ra quá nhiều thiệt hại đủ để Nga lấy làm cái cớ cho một đợt tập kích quy mô lớn hơn trên khắp đất nước.

Mặt khác, các cuộc tấn công ở Crimea còn góp phần không nhỏ phá vỡ luồng thông tin về tình hình chiến sự vốn được kiểm soát rất chặt chẽ ở Nga. Sau loạt vụ nổ hồi đầu tháng, đặc biệt là vụ kho đạn Nga phát nổ gần một địa điểm du lịch hè ở Crimea, người Nga bắt đầu rời khỏi bán đảo này, gây tắc nghẽn hàng km trên cây cầu Kerch nối Crimea với đất liền Nga.

"Những nỗ lực kiểm soát thông tin không thể che giấu được một đám khói lớn bốc lên từ kho đạn đang phát nổ", Spencer nhấn mạnh.