Ông Trump có thể thực hiện ý tưởng đổi tên Vịnh Mexico như thế nào

"Chúng tôi sẽ đổi tên Vịnh Mexico thành Vịnh Mỹ", Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump phát biểu tại cuộc họp báo ở dinh thự Mar-a-Lago, bang Florida, ngày 7/1. "Một cái tên thật đẹp và phù hợp". Vịnh Mexico là hải vực lớn thứ 9 trên thế giới, giáp Mỹ, Mexico và Cuba.

Ông Trump không nêu cụ thể cách thức thực hiện, nhưng bình luận này làm dấy lên loạt câu hỏi về việc một tổng thống Mỹ có quyền đổi tên một vùng biển quốc tế hay không. Tổng thống đắc cử dự kiến nhậm chức và bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai vào ngày 20/1.

Nicole Anslover, phó giáo sư lịch sử Đại học Florida Atlantic, bang Florida, cho biết ông Trump có thể đổi tên Vịnh Mexico thông qua Hội đồng Địa danh Mỹ (BGN), cơ quan định đoạt cách gọi địa danh cho chính phủ Mỹ.

Tổng thống đắc cử Trump tại Mar-a-Lago ngày 9/1. Ảnh: AP

BGN thành lập năm 1890, gồm đại diện từ nhiều cơ quan liên bang khác, có chuyên môn về địa lý, dân số, sinh thái và quản lý đất công. Tổng thống Mỹ khi đó là Benjamin Harrison trao cho BGN thẩm quyền giải quyết các tranh cãi liên quan địa danh trong nước.

Động thái nhằm giải quyết việc những vùng khai hoang và định cư mới ở miền tây sau Nội chiến Mỹ có nhiều tên gọi khác nhau, gây khó khăn cho giới khoa học. Quyết định của BGN mang tính ràng buộc với mọi bộ và cơ quan trong chính quyền liên bang.

Năm 1906, tổng thống Theodore Roosevelt giao BGN phụ trách chuẩn hóa tên địa danh để chính quyền liên bang sử dụng, đóng vai trò quan trọng về cả mặt lịch sử, pháp lý cũng như ngoại giao.

Năm 1934, tổng thống Franklin Roosevelt giải tán BGN, giao Bộ Nội vụ Mỹ tiếp quản nhiệm vụ của hội đồng. Sau Thế chiến II, quốc hội Mỹ khôi phục BGN và giao nhiệm vụ bao quát hơn, gồm cả chuẩn hóa tên địa danh ở nước ngoài.

BGN hiện gồm Ủy ban Địa danh Nội địa và Ủy ban Địa danh Quốc tế, cùng các ủy ban tư vấn nhỏ hơn. Hội đồng là cơ quan cao nhất về địa danh học ở Mỹ, xử lý mọi tranh chấp, câu hỏi, thay đổi và đề xuất về tên. Những thông tin BGN thu thập và xử lý được công bố trên Internet cuối thập niên 1990.

BGN không tự đặt tên cho các thực thể địa lý, mà chỉ phê chuẩn hoặc bác bỏ đề xuất từ các bên, dựa trên những chính sách sẵn có. Gần đây nhất, BGN năm 2022 phê chuẩn gần 650 tên cho các thực thể địa lý để thay thế cho tên cũ có từ squaw, một từ lóng hàm ý lăng mạ phụ nữ người Mỹ bản địa. Động thái được thực hiện theo yêu cầu năm 2021 từ Bộ trưởng Nội vụ Deb Haaland, người Mỹ bản địa đầu tiên trong nội các chính phủ.

Ủy ban Địa danh Quốc tế năm 2020 từng cân nhắc có nên đổi tên Vịnh Ba Tư thành Vịnh Arab hay không, làm dấy lên tranh cãi. Iran nhấn mạnh vùng biển ở khu vực Trung Đông này đã có tên Vịnh Ba Tư từ lâu, trong khi đó, các nước Arab thích cách gọi mới hơn.

Ủy ban sau đó quyết định cách gọi Vịnh Ba Tư vẫn phù hợp, xét theo chính sách ưu tiên dùng những tên gọi thông thường, phổ biến. Tuy nhiên, Mỹ có thể dùng Vịnh Arab trong các liên lạc không chính thức với quân đội, chính phủ các nước đối tác nói tiếng Arab.

Trong nhiệm kỳ hai, tổng thống Barack Obama năm 2015 đổi tên chính thức của núi McKinley, núi cao nhất Mỹ, thành núi Delani, tên bản địa truyền thống. Ông Trump hồi tháng 12/2024 tuyên bố sẽ đảo ngược tên gọi này.

Vị trí Vịnh Mexico. Đồ họa: Geopolitical Futures

Ngoài BGN, ông Trump còn có thể đổi tên Vịnh Mexico thông qua quốc hội Mỹ. Hạ nghị sĩ Cộng hòa bang Georgia Marjorie Taylor Greene, đồng minh của Tổng thống đắc cử, ngày 7/1 tuyên bố sẽ soạn và trình quốc hội dự luật đổi tên Vịnh Mexico thành Vịnh Mỹ.

"Đây là động thái quan trọng để bắt đầu tài trợ cho việc thay đổi bản đồ tại các cơ quan trong chính quyền liên bang, như Cục Hàng không Dân dụng Liên bang (FAA) và quân đội", bà Greene viết trên X.

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhấn mạnh cách đổi tên này chỉ áp dụng trong phạm vi lãnh thổ Mỹ, quốc gia khác không buộc phải công nhận và gọi theo Washington.

"Ngày nay, không có thỏa thuận quốc tế hay quy tắc nào liên quan đặt tên vùng biển", John Nyberg, giám đốc Tổ chức Thủy văn Quốc tế, đơn vị chuẩn hóa và lập biểu đồ ranh giới biển, cho biết.

Phó giáo sư Anslover cảnh báo động thái đổi tên có thể tạo ra xáo trộn không cần thiết. Bà thêm rằng tên gọi Vịnh Mexico đã có gần 400 năm, do Tây Ban Nha đặt và không liên quan đến quốc gia Mexico hiện tại.

"Nếu các nước khác gọi đó là Vịnh Mexico, trong khi chúng ta gọi là Vịnh Mỹ, điều này sẽ gây khó hiểu trong các hiệp ước hay hoạt động vận tải biển tương lai", bà Anslover nói.