Những người già thất nghiệp

Hai vợ chồng Dan và Grace Porte (Virginia, Mỹ) đã làm việc cùng nhau hàng chục năm nay. Thập niên 70, họ mở một công ty dán và sơn tường. Khi bong bóng nhà đất vỡ vụn trong khủng hoảng tài chính 2007 - 2009, họ chuyển sang giao xe cho hãng thuê xe Enterprise. 5 năm sau, họ phụ trách xử lý hàng hóa bị khách trả lại tại chuỗi siêu thị Target.

Tuy nhiên, đại dịch đã chấm dứt tất cả. Giờ đây, ở tuổi hơn 80, cả hai vợ chồng Porte đều thất nghiệp.

Họ nằm trong số hàng nghìn người cao tuổi Mỹ mất việc từ đầu năm ngoái. Suy thoái do Covid-19 đã đẩy nhiều người vào cảnh thất nghiệp dài hạn, khiến họ khó tìm được việc mới ở độ tuổi các chủ lao động ngần ngại tuyển dụng.

Hai vợ chồng Dan và Grace Porte. Ảnh: Dance và Grace Porte

Dù vậy, ông bà Porte không cảm thấy bực bội. Họ nói rằng thực ra mất việc có khi lại giúp họ giữ được tính mạng, vì rủi ro mắc Covid-19 ở người lớn tuổi rất cao. Chính thử thách này đã giúp họ thêm gần nhau hơn, dù đã kết hôn 63 năm.

Tuy nhiên, họ vẫn thích đi làm lại khi cảm thấy an toàn. Họ nhớ đồng nghiệp và muốn gặp gỡ nhiều người mới. Vấn đề tiền bạc cũng eo hẹp hơn khi không có thêm thu nhập. "Tôi thích ra khỏi nhà, làm việc và gặp mọi người trong cửa hàng", ông Dan (86 tuổi) nói, "Chúng tôi vẫn có thể làm việc nếu ai đó cần. Khi anh đến tuổi này rồi, mọi người ít tuyển lắm".

Theo phân tích của Viện chính sách công AARP, hai triệu người trên 55 tuổi thất nghiệp trong tháng 1, chiếm 20% số người thất nghiệp tại Mỹ. Cũng như nhà Porte, nhiều lao động lớn tuổi được xếp vào nhóm "thất nghiệp dài hạn", đồng nghĩa họ đã mất việc ít nhất 6 tháng.

Đến nay, Dan và Grace vẫn có thể duy trì cuộc sống tối thiểu bằng các khoản trợ cấp an sinh xã hội. Tuy nhiên, tiền bạc đang ngày càng eo hẹp. Trước đây, họ làm việc tại Target, 4 ngày một tuần, để kiếm thêm. Hãng bán lẻ này cho họ tạm nghỉ việc hồi tháng 3/2020, nhưng vẫn trả lương, thậm chí cao hơn. Dù vậy, đến cuối tháng 4, họ mất việc hoàn toàn.

Trợ cấp thất nghiệp giúp họ cầm cự thêm một khoảng thời gian, nhưng số tiền này cũng cạn kiệt vào tháng 9/2020. Họ còn không có tiền tiết kiệm về hưu. Cả hai đã mất 240.000 USD trong một khoản đầu tư khi khủng hoảng tài chính 2008 nổ ra.

"Thế đấy", bà Grace (85 tuổi) cho biết, "Hồi đó, tôi đã nói rằng: ‘Có lẽ chúng ta cần một công việc’ khi Dan hỏi chúng tôi nên làm gì".

Giờ đây, khi không có thu nhập từ việc làm thêm, cả hai phải dựa vào các khoản trợ cấp tổng cộng 1.700 USD một tháng. Một phần ba số đó – khoảng 570 USD – đã phải nộp vào một chương trình chăm sóc y tế. "Eo hẹp lắm", bà Grace nói, "Chúng tôi đang phải rất tằn tiện".

Với những người thất nghiệp dài hạn, kiếm việc làm mới thường khó khăn hơn. Một số thậm chí phải chấp nhận làm việc lương thấp. Điều này đặc biệt khó khăn với các lao động lớn tuổi, do sự phân biệt tuổi tác hoặc các yếu tố khác, như kỹ năng nghề nghiệp lỗi thời, Lisa Marsh Ryerson – Giám đốc AARP Foundation cho biết. Trong khi đó, chi phí với người lớn tuổi lại tăng nhanh, như y tế hay các dịch vụ cho người già.

"Với rất nhiều người, càng sống lâu đồng nghĩa với càng nghèo", bà nói.

Nhà Porte nhận trợ cấp thất nghiệp giai đoạn tháng 5 – 9 năm ngoái. Họ có thể sẽ được nhận thêm trợ cấp trong nhiều tuần nữa từ gói 900 tỷ USD đã được cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump ký hồi tháng 12.

Số liệu quốc gia không chia chi tiết đối tượng nhận theo độ tuổi. Nhưng theo bang, các số liệu này khá rõ ràng. Tại California, hơn nửa lao động lớn tuổi – khoảng 617.000 người tuổi 65 – 85 – đã nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp kể từ tháng 3/2020, theo California Policy Lab.

Tuần trước, Dan và Grace ghé qua nơi làm việc cũ và người quản lý đã hỏi họ rằng có muốn quay lại làm việc không. Họ rất vui, nhưng từ chối quay lại ngay lúc này vì lo Covid-19.

Cả hai vẫn cảm thấy lạc quan, bất chấp những gì đang diễn ra. "Đại dịch đã kéo chúng tôi lại gần nhau hơn", Dan nói về các khó khăn tài chính hiện tại, "Chúng tôi ngồi và nói chuyện, tìm cách vượt qua những điều này". "Dù sao chúng tôi cũng có chuyện để cùng nói với nhau", Grace kết luận.