Những 'đứa trẻ đuôi chuột' tại Trung Quốc

Những đứa trẻ "đuôi chuột" là từ lóng trở nên phổ biến trên mạng xã hội trong năm 2024, chỉ những sinh viên sau khi tốt nghiệp đại học phải chấp nhận công việc lương thấp hoặc sống dựa vào lương hưu của cha mẹ. Họ có trình độ, bằng cấp cao (đầu voi) nhưng lại sống bằng thu nhập của cha mẹ đã về hưu hoặc mức lương rất thấp (đuôi chuột).

Zephyr Cao, 27 tuổi, tốt nghiệp thạc sĩ tại Đại học Ngoại giao Trung Quốc năm 2023. Nhận thấy mức lương được nhận không tương xứng với tấm bằng thạc sĩ, anh từ chối tìm việc và trở về quê nhà ở tỉnh Hà Bắc.

"Thật cay đắng khi phải nói lương khởi điểm của bằng cử nhân không có sự khác biệt với bằng thạc sĩ", chàng trai 27 tuổi nói. Cao cũng cho biết đang cân nhắc việc theo đuổi bằng tiến sĩ với hy vọng mong manh về tương lai tươi sáng hơn.

Amada Chen, tốt nghiệp Đại học Trung Y Hồ Bắc năm 2024, cũng nghỉ làm tại một doanh nghiệp nhà nước sau một tháng thử việc bởi môi trường làm việc độc hại và những kỳ vọng quá đáng từ cấp trên. Mức lương 60 tệ (hơn 200.000 đồng) cho 12 tiếng làm việc mỗi ngày cũng là lý do khiến cô thấy chán nản.

Ước mơ trở thành thanh tra chất lượng hay nhà nghiên cứu của Chen dường như quá xa vời. Cô từng gửi 130 đơn xin việc nhưng chỉ nhận được lời đề nghị làm bán hàng hay thương mại điện tử - những công việc không liên quan đến chuyên ngành Y học cổ truyền được đào tạo.

Sau những thất bại, Chen nói sẽ cân nhắc lại định hướng công việc và có thể chuyển hướng sang làm người mẫu.

Lao động trẻ Trung Quốc đến hội chợ việc làm tại quảng trường Giải phóng ở Thạch Gia Trang, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc, tháng 2/2018. Ảnh: REUTERS/Jason Lee

Yun Zhou, phó giáo sư xã hội học tại Đại học Michigan (Mỹ) cho biết tấm bằng đại học từng là cánh cửa mở ra cơ hội việc làm tốt, giúp lao động trẻ thăng tiến và có cuộc sống ổn định. Nhưng giờ đây những kỳ vọng đó trở nên xa vời với nhiều sinh viên Trung Quốc.

"Khi thất nghiệp kéo dài, một số thanh niên phải về quê sống dựa vào bố mẹ và trở thành 'những đứa trẻ toàn thời gian'", chuyên gia nói.

Và chính những người có bằng cấp cao cũng không tránh khỏi tình trạng này. Nhiều năm nỗ lực học tập nhưng "những đứa trẻ đuôi chuột" cay đắng nhận ra bằng cấp không còn là tấm vé đến thành công trong bối cảnh nền kinh tế ảm đạm. Họ buộc phải hạ thấp kỳ vọng, chấp nhận làm công việc trái ngành, lương thấp hoặc sa vào con đường phạm tội để mưu sinh.

Người dân đi bộ trong ga tàu điện ngầm ở Hong Kong sau giờ làm, năm 2022. Ảnh: AP/Kin Cheung

Số lượng sinh viên Trung Quốc tốt nghiệp đại học năm 2024 đang tìm kiếm việc làm đạt mức kỷ lục trong bối cảnh thị trường lao động suy thoái.

Tỷ lệ thất nghiệp của khoảng 100 triệu thanh niên Trung Quốc trong độ tuổi 16-24 vượt ngưỡng 20% lần đầu vào tháng 4/2023. Khi con số này đạt mức kỷ lục 21,6% vào tháng 6/2023, chính phủ ngừng công bố dữ liệu để đánh giá lại cách thức thu thập thông tin.

Một năm sau, tình trạng thất nghiệp của giới trẻ vấn là một vấn đề nan giải. Tỷ lệ thất nghiệp ghi nhận vào tháng 7/2024 ở mức 17% trong khi thị trường lao động chuẩn bị đón gần 11,8 triệu sinh viên vừa tốt nghiệp.

Chính phủ nước này đã kêu gọi mở thêm nhiều kênh tuyển dụng phục vụ lao động trẻ. Họ cũng triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp để thúc đẩy tuyển dụng nhưng chưa thể xoay chuyển tình thế.