Nhật Bản đang trải qua giai đoạn thiếu hụt lao động trầm trọng nhất

Rào cản trong phát triển kinh tế

Báo cáo kinh tế và tài chính tài khóa 2017 mới được Chính phủ Nhật Bản công bố cho thấy tình trạng thiếu hụt lao động là một trong những hạn chế chính mà quốc gia này cần phải khắc phục nếu muốn đạt mục tiêu tăng trưởng ổn định, đồng thời tạo cơ hội nâng cao năng suất lao động và xóa bỏ tình trạng giảm phát. 

Hiện phụ nữ và người già ở xứ Phù Tang đã tham gia nhiều hơn vào các hoạt động lao động sản xuất nhưng nhìn chung lực lượng lao động vẫn còn thiếu. Theo báo cáo này, dù kinh tế Nhật Bản đang trải qua thời kỳ phát triển dài thứ ba trong lịch sử nhưng sức tiêu dùng vẫn rất yếu mà nguyên nhân chủ yếu do mức tăng lương thấp.

Bên cạnh đó, năng suất làm việc tại Nhật Bản vẫn ở mức thấp hơn so với các quốc gia phát triển hàng đầu khác nên nước này cần đẩy mạnh các biện pháp cải cách lao động như cắt giảm thời gian làm việc, xóa bỏ phân biệt lao động dài hạn và lao động thời vụ, đồng thời tích cực ứng dụng các công nghệ tiên tiến. 

Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê đang theo đuổi nhiều biện pháp cải cách lao động để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững.  Hồi tháng 2, tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản lần đầu tiên đã giảm xuống dưới 3% kể từ năm 1994 trong khi số việc làm cũng được đánh giá ở mức tốt nhất trong 4 thập kỷ qua.

Bất chấp những tín hiệu này, mức tăng trưởng lương tại Nhật Bản vẫn không cải thiện nhiều do các công ty vẫn chần chừ trong quyết định "mở hầu bao" tăng lương cho nhân viên do lo ngại những rủi ro và chưa thực sự tin tưởng vào tương lai phát triển kinh tế. Kéo theo đó, chỉ số tiêu dùng cá nhân cũng hết sức khiêm tốn. Vì vậy, Chính phủ Nhật Bản cho rằng cần phải nâng cao niềm tin của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ về triển vọng việc làm và tình hình thu nhập mới mong kích thích tiêu dùng trong nước.

Hiện Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê (Shinzo Abe) cũng đang theo đuổi nhiều biện pháp cải cách lao động và coi đầu tư cho nhân lực là chìa khóa để giúp thúc đẩy nền kinh tế. Ông Sin-dô A-bê cũng luôn chủ trương kêu gọi các doanh nghiệp tăng mức chi trả cho nhân viên.

Tăng tuổi về hưu

Chính phủ Nhật Bản quy định tuổi nghỉ hưu là 65 tuổi, vốn đã khá cao so với các quốc gia khác. Nhưng tỷ lệ sinh đẻ ngày càng thấp cùng với tình trạng lão hóa dân số diễn biến nhanh khiến Nhật Bản phải đối phó với vấn đề thiếu hụt nhân lực trầm trọng. Chính phủ nước này ước tính, đến năm 2065, số lượng công dân trên 65 tuổi sẽ tăng từ 27% lên 38% tổng dân số.

Nâng tuổi thọ nghỉ hưu đang là giải pháp được nhiều người đưa ra với hy vọng có thể giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động tại Nhật Bản.  Trước tình trạng dân số già hóa và tỷ lệ sinh sản giảm sút, mới đây, một nhóm bác sĩ Nhật Bản đã đề xuất ý tưởng thay đổi định nghĩa về “người già” và tăng tuổi về hưu lên 75 tuổi, nhằm khuyến khích những người từ 65 tới 74 tuổi tiếp tục làm việc và cống hiến. Guardian đưa tin, nhóm bác sĩ Nhật Bản cho rằng, tuổi về hưu hiện tại ở Nhật Bản là 65 tuổi đã “lỗi thời” do tuổi thọ của người dân nước này hiện đã cao hơn.

Theo đề xuất mới, độ tuổi từ 65 tới 74 tuổi sẽ là tiền cao tuổi, từ 75-90 tuổi mới là cao tuổi. Những người trên 90 tuổi được coi là “thượng thọ”. Bác sĩ Y-a-xuy-ô-si Ô-u-chi (Yasuyoshi Ouchi), Cựu Chủ tịch Hội Người cao tuổi Nhật Bản, một trong những người đề xuất dự thảo mới khẳng định: "Nhiều người ở tuổi 60 hay 65 bị buộc phải về hưu trong khi họ vẫn cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh. Những người này vốn quen với việc hỗ trợ người khác nay bỗng dưng phải sống phụ thuộc. Chúng tôi nghĩ kiểu tư duy này đã quá lạc hậu”.

Bên cạnh đó, hơn một nửa số công ty ở Nhật Bản có kế hoạch nâng tuổi lao động lên nhằm bù đắp tình trạng thiếu hụt nhân lực và tận dụng được kinh nghiệm cùng kiến thức chuyên môn của các bậc tiền bối. Theo kết quả khảo sát mới đây của hãng tin Reuters, được thực hiện tại 549 cơ quan ở Nhật Bản, khoảng 60% số công ty dự định sẽ nâng tuổi về hưu của nhân viên.

“Rất khó để có thể tìm được những người lao động trẻ tuổi; chúng tôi không thể tránh được việc phải nâng tuổi lao động lên”, một công ty tham gia khảo sát cho biết. Cuộc khảo sát cho thấy, có đến 47% số công ty đã thực hiện thay đổi chính sách ngay, trong khi hơn 20% có dự định thực hiện trong ba năm tới, và gần 1/3 còn lại dự tính thực hiện kế hoạch sau 4 năm trở lên.

Với quốc gia có dân số già hóa như Nhật Bản, tình trạng thiếu hụt lao động đang trở thành vấn đề nan giải. Nâng tuổi nghỉ hưu đang là giải pháp được nhiều người đưa ra với hy vọng có thể tháo gỡ vấn đề này.