Nga tiến thoái lưỡng nan ở Kherson

Bộ Quốc phòng Anh ngày 28/7 cho biết quân đội Ukraine đã tiến hành các cuộc pháo kích tầm xa gây hư hại ít nhất ba cây cầu bắc qua sông Dnipro, trong đó có cầu Antonovsky dài 1.366 m.

Cầu Antonovsky hứng chịu hai đợt tập kích liên tiếp trong một tuần, khiến công trình này nhiều khả năng không thể sử dụng được nữa, theo Bộ Quốc phòng Anh. Thực tế này khiến Tập đoàn quân số 49 của Nga đang đóng trên bờ tây sông Dnipro gần như bị cô lập và "rất dễ bị tổn thương".

Hàng loạt quan chức Ukraine suốt nhiều tuần qua đã tuyên bố Kiev dự định mở đợt phản công quy mô lớn ở tỉnh Kherson, địa phương đầu tiên Nga kiểm soát toàn diện sau khi chiến sự nổ ra.

Trong phát biểu gần nhất, Sergiy Khlan, trợ lý cấp cao cho người đứng đầu tỉnh Kherson, khẳng định Ukraine muốn giải phóng địa phương này vào tháng 9. Một ngày trước đó, Khlan tuyên bố các đợt tập kích nhắm vào mạng lưới hậu cần Nga ở Kherson là "những bước chuẩn bị nghiêm túc" cho mục tiêu giải phóng toàn tỉnh.

Illia Ponomarenko, nhà báo chiến trường của tờ Kyiv Independent, nhận định dù giao tranh ở Donbass còn lâu mới kết thúc, Ukraine vẫn muốn tự mở ra một chương mới của chiến sự ở miền nam đất nước.

"Cuộc tổng phản công được kỳ vọng rất nhiều ở phía nam, cụ thể là mục tiêu giải phóng thành phố Kherson đang do Nga kiểm soát", Ponomarenko đánh giá. "Giới lãnh đạo Ukraine khẳng định cuộc phản công chắc chắn sẽ diễn ra, vấn đề là diễn ra như thế nào".

Theo giới chuyên gia, kiểm soát tuyến đường thủy trọng yếu là yếu tố quyết định đối với chiến thuật "thắt miệng túi" ở Kherson, do thành phố này nằm trên bờ tây sông Dnipro, nối với hậu phương của Nga bằng các cây cầu.

Thành phố Kherson (chấm đỏ) nằm trên bờ phía tây sông Dnipro. Đồ họa: Google Maps.

Đây có thể là nguyên nhân quân đội Ukraine đang tận dụng pháo phản lực HIMARS có tầm bắn xa và độ chính xác cao để tập kích các cây cầu bắc qua sông Dnipro, nhằm cắt đứt tuyến hậu cần của Nga.

Trong gói viện trợ quốc phòng đầu tháng này, Tổng thống Mỹ Joe Biden còn tuyên bố chuyển cho Ukraine 18 tàu tuần tra. Loại khí tài này vừa củng cố năng lực tuần duyên, vừa có thể được Ukraine huy động bảo vệ các mũi hành quân vượt sông Dnipro trong tương lai.

Trong hai tuần qua, Ukraine liên tục tập kích hai cây cầu Antonivsky và Daryivsky. Để mất hai cây cầu huyết mạch này, Nga sẽ rất khó điều thêm quân và vũ khí từ Crimea tiếp viện cho thành phố Kherson.

Phần lớn địa bàn tỉnh Kherson do Nga kiểm soát nằm ở bên kia sông. Giới chức Ukraine nhận định việc chính quyền Kherson không phá hủy cầu Antonivsky khi chiến sự mới bùng phát là lý do chính khiến thành phố nhanh chóng thất thủ hồi tháng 3.

Binh sĩ Nga trên xe thiết giáp cạnh biển chỉ đường về phía thành phố Kherson hôm 24/2. Ảnh: Reuters.

"Nếu quân đội Ukraine có thể vô hiệu hóa cây cầu, họ sẽ làm suy yếu khả năng phòng thủ của đối phương", Ben Barry, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) ở London, nhận định.

Chuyên gia của Anh cho rằng tiếp viện cho Kherson khi không còn cầu vượt sông Dnipro trở thành bài toán khó đối với quân đội Nga. Đạn dược có thể được chuyển vào bằng trực thăng hoặc máy bay vận tải, nhưng những phương tiện này sẽ trở thành mục tiêu cho tên lửa phòng không Ukraine. Ngoài ra, Nga sẽ phải giải quyết thêm thách thức về nhiên liệu nếu mở cầu hàng không cho Kherson.

Thành phố Kherson vốn là trung tâm đóng tàu và dịch vụ cảng quan trọng phía nam Ukraine, với mạng lưới hạ tầng giao thông trên bộ phát triển. Khu vực này cũng là cầu nối hậu cần chiến lược cho quân đội Nga.

"Tái chiếm Kherson là con đường khả thi nhất cho Ukraine để giành thắng lợi đáng kể trong xung đột với Nga và xoay chuyển cục diện chiến sự đúng nghĩa", Ponomarenko nhận định.

Quân đội Ukraine đã mở một số chiến dịch phản công ở tỉnh Kherson trong vài tháng qua. Đại diện chính quyền Ukraine tại Kherson giữa tháng này tuyên bố quân đội đã chiếm lại được 44 ngôi làng và thị trấn.

Giới chuyên gia đánh giá những trận đánh quy mô nhỏ thời gian qua là hoạt động thăm dò phòng tuyến đối phương ở chiến trường phía nam, nhằm chuẩn bị cho một chiến dịch lớn hơn.

Kho vũ khí Nga bị tấn công ở thành phố Nova Kakhovka, Kherson, Ukraine, hôm 11/7. Ảnh: Reuters.

Giới tuyến tạm thời giữa quân đội Nga ở Kherson và lực lượng Ukraine phòng thủ tại Mykolaiv trải dài khoảng 200 km. Lực lượng chủ lực của Nga bảo vệ khu vực này là Tập đoàn quân số 49, được tạo thành từ một số đơn vị lính dù tinh nhuệ, Sư đoàn Bộ binh số 22 và các đơn vị Vệ binh Quốc gia Nga.

Theo ước tính của quân đội Ukraine đến đầu tháng 7, Nga triển khai hơn 10 nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn (BTG) dọc theo giới tuyến Kherson - Mykolaiv, ít hơn nhiều so với lực lượng ở mặt trận Donbass. Tại chiến trường miền đông, Nga đang tập trung khoảng 50 BTG cho khu vực giao tranh giữa Izyum và Bakhmut.

Bộ Quốc phòng Nga tháng này đã yêu cầu tăng viện cho mặt trận phía nam. Tuy nhiên, chuyên gia Kirill Mikhailov của nhóm nghiên cứu chiến sự CIT cho rằng Nga chưa đầu tư đủ lực lượng để bảo vệ toàn bộ giới tuyến Kherson. Phương án khả thi nhất đối với quân đội Nga là bảo vệ một số mục tiêu chiến lược, được xem là chốt chặn mạng lưới giao thông khu vực.

"Trong một số tình huống, phía Nga sẽ gặp khó khăn trong phối hợp tác chiến. Đó là thời cơ để quân đội Ukraine loại bỏ từng cứ điểm phòng thủ của đối phương. Nga cũng không đủ khả năng tăng viện nhanh chóng cho khu vực, vì sẽ phải giảm đáng kể nguồn lực ở Donbass, hoặc thậm chí từ bỏ mặt trận này", Mikhailov nói.

Igal Levin, chuyên gia quốc phòng Israel, nhận định quân đội Ukraine đã chứng minh được năng lực cao trong tác chiến theo nhóm nhỏ. Các nhóm thám báo của Ukraine đủ khả năng xâm nhập và thăm dò phòng tuyến đối phương, sâu trong địa bàn do Nga kiểm soát.

Theo Levin, trong chiến dịch phản công ở Kherson, Ukraine cần tránh tập trung quân số quá lớn và nên triển khai tiến quân ở quy mô đại đội, đảm bảo những đơn vị này được trang bị tên lửa phòng không vác vai để đối phó máy bay và trực thăng Nga hoạt động ở tầm thấp.

Các đơn vị bộ binh Ukraine sẽ chờ thời điểm phù hợp để tiến quân khoảng 20-30 km về phía nam, áp sát vùng ngoại ô Kherson, trong đó có mục tiêu giá trị cao là sân bay Chornobaivka mà lực lượng Nga đang sử dụng.

Trong nỗ lực phản công tái chiếm Kherson, quân đội Ukraine sẽ nhắm đến ba mục tiêu để "thắt miệng túi" thành phố, Levin nhận định.

Đầu tiên là cao tốc M14/R47 ở phía đông, nối thành phố với các căn cứ quan trọng của Nga tại Nova Kakhovka. Tiếp theo là tổ hợp cầu Antonivsky bắc qua sông Dnipro, gồm một cầu đường bộ và một cầu đường sắt. Mục tiêu chiến lược cuối cùng là nhà máy thủy điện Kakhovskaở Nova Kakhova, cách Kherson gần 55 km về phía đông. Đập thủy điện của nhà máy cũng đóng vai trò như một cây cầu bắc qua sông Dnipro.

Ba mục tiêu chiến lược mà Ukraine đang nhắm tới trong chiến dịch phản công ở thành phố Kherson. Đồ họa: Kyiv Independent.

Nếu cao tốc M14/R47 bị phong tỏa và mất đi hai cây cầu Antonivsky, lực lượng Nga không thể vượt sông Dnipro để tiếp viện cho thành phố Kherson. Cách duy nhất để họ đưa quân sang bên kia sông là mở mũi tiến quân qua khu vực đang do Ukraine kiểm soát trong tỉnh Zaporizhzhia, cách Kherson hơn 200 km.

Trong trường hợp quân đội Ukraine thực hiện thành công chiến thuật này, lực lượng Nga ở Kherson sẽ bị cô lập hoàn toàn. Đoạn sông Dnipro tại đây rộng khoảng 350 m và mọi nỗ lực bắc cầu phao hay dùng tàu đổ bộ để vượt sông đều có thể bị pháo binh và tàu tuần tra Ukraine đe dọa.

Chuyên gia Mikhailov cảnh báo rằng càng tăng quân cho Kherson, Nga sẽ càng làm khó chính mình do bài toán hậu cần phức tạp một khi các cây cầu qua sông Dnipro bị vô hiệu hóa. Mạng lưới hậu cần của Nga ở tỉnh Kherson đang bị kéo căng đáng kể, với chiều dài quãng đường từ hậu phương đến tiền tuyến lớn nhất so với các mặt trận còn lại.

Chiến dịch phản công ở Kherson sẽ là cơ hội cho Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kiểm tra khả năng giành lại lãnh thổ từ tay Nga bằng vũ khí do phương Tây viện trợ, đồng thời thử nghiệm chiến thuật cho các mặt trận khác. Đây cũng là phép thử liều cao đối với năng lực chống phản công của quân đội Nga, giúp Moskva đánh giá khả năng phòng thủ những vùng lãnh thổ mà họ đang kiểm soát.

"Ukraine và các đối tác phương Tây có cơ hội lách qua khe cửa hẹp để phản công và tiến vào khu vực Nga kiểm soát trước khi chúng được sáp nhập vào lãnh thổ Nga", John Kirby, người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, nhận định.