Mỹ từ chối gia hạn hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân của Nga

Trong cuộc họp với Hội đồng An ninh Nga ngày 16/10, Tổng thống Vladimir Putin cho biết hiệp ước New START hoạt động hiệu quả và sẽ "vô cùng đáng tiếc" nếu nó bị dừng lại. "Về vấn đề này, tôi đề xuất gia hạn hiệp ước hiện tại mà không cần bất kỳ điều kiện nào trong một năm, để có thể triển khai các cuộc đàm phán về mọi vấn đề quy định trong thỏa thuận", ông Putin nói.

Tuy nhiên vài giờ sau, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Robert O'Brien từ chối đề xuất của Tổng thống Putin. O'Brien nói Mỹ đã đề xuất gia hạn thỏa thuận thêm một năm, trong thời gian này việc triển khai toàn bộ vũ khí hạt nhân chiến thuật và chiến lược sẽ bị đình chỉ.

"Việc Tổng thống Putin hôm nay đề xuất gia hạn New START mà không đóng băng toàn bộ đầu đạn hạt nhân là ý kiến không có khả năng thành công", O'Brien nói. "Chúng tôi hy vọng Nga sẽ đánh giá lại lập trường của mình trước khi nổ ra một cuộc chạy đua vũ trang tốn kém".

Mỹ phóng thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III tại căn cứ không quân Vandenberg hồi năm 2013. Ảnh: USAF.

Hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân New START có thể được gia hạn thêm 5 năm sau khi hết hạn vào tháng 2/2021 nếu hai bên nhất trí. Mỹ nhiều lần kêu gọi đưa Trung Quốc vào hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân đa phương mới thay thế New START và đang mâu thuẫn với Nga trong gia hạn thỏa thuận hiện tại dù đã qua vài tháng đàm phán.

Đặc phái viên của tổng thống Mỹ về kiểm soát vũ khí Marshall Billingslea ngày 13/10 nói nước này "đạt thỏa thuận nguyên tắc" với Nga về gia hạn New START. Tuy nhiên, Nga sau đó bác tuyên bố của Mỹ về điều này.

Hiệp ước New START được Mỹ và Nga ký năm 2010 và có hiệu lực đến tháng 2/2021, cho phép mỗi nước triển khai không quá 1.550 đầu đạn hạt nhân, mức thấp nhất trong hàng chục năm qua. Hai nước cũng bị giới hạn về số lượng tên lửa đạn đạo phóng từ mặt đất và tàu ngầm, cũng như oanh tạc cơ mang bom và tên lửa hành trình hạt nhân.

Tổng thống Trump và các cố vấn cho rằng New START không liệt kê đầy đủ các loại vũ khí hạt nhân của Nga, đồng thời muốn đưa Trung Quốc vào khuôn khổ kiểm soát vũ khí rộng hơn. Nhiều nghị sĩ Mỹ và chuyên gia coi đề xuất này là biện pháp phá hủy New START và chấm dứt giới hạn kiểm soát kho vũ khí hạt nhân chiến lược của Mỹ, do Trung Quốc đã bác bỏ hoàn toàn ý tưởng trên.

Nga được cho là đang sở hữu khoảng 6.500 đầu đạn hạt nhân, con số này của Mỹ là gần 6.200. Trong khi đó, Trung Quốc nắm giữ 300 đầu đạn các loại. Việc Nga và Mỹ không gia hạn hiệp ước có nguy cơ xóa bỏ mọi ràng buộc, thúc đẩy chạy đua vũ trang thời hậu Chiến tranh Lạnh và làm leo thang căng thẳng giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới.