Mỹ 'đau đầu' trong việc truy lùng tài sản của giới tài phiệt Nga

Năm 2008, công tố viên liên bang Mỹ đã khởi kiện chủ sở hữu một tòa nhà văn phòng 36 tầng ở khu trung tâm Manhattan. Họ cáo buộc người này có liên hệ với chính phủ Iran và vi phạm các lệnh trừng phạt kinh tế.

Mãi cho đến gần một thập niên sau, vào năm 2017, bồi thẩm đoàn mới kết luận chính phủ Mỹ có thể thu giữ tòa nhà.

Vụ việc trên minh họa cho quá trình phức tạp và kéo dài liên quan đến việc tịch thu tài sản của giới tài phiệt Nga. Trong nhiều năm, những tỷ phú Nga sở hữu hàng loạt bất động sản cao cấp trên khắp đất Mỹ, từ New York cho đến Palm Beach.

“Chúng tôi cùng đồng minh châu Âu đang tìm và thu giữ du thuyền, căn hộ sang trọng và máy bay tư (của tài phiệt Nga)”, Tổng thống Mỹ Joe Biden nói trong bài phát biểu hồi đầu tháng.

Trong khi phong tỏa tài sản là nhiệm vụ tương đối đơn giản, thì việc thu giữ lại phức tạp hơn nhiều, theo Politico.

Theo một số chuyên gia về chủ đề này, thu giữ tài sản đòi hỏi một quy trình pháp lý kéo dài, thậm chí mất nhiều năm. Điều này còn phức tạp hơn bởi thực tế các công ty ma là "lá chắn" cho hầu hết, hoặc thậm chí, tất cả tài sản của tài phiệt Nga.

Quá trình kéo dài chục năm

Bất kỳ cá nhân nào bị Bộ Tài chính Mỹ trừng phạt đều sẽ bị phong tỏa tài sản dù không vi phạm luật cụ thể nào. Họ sẽ không thể bán bất động sản.

Chủ sở hữu cần giấy phép từ Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài của bộ để thực hiện bất cứ điều gì với bất động sản đó, từ việc sửa chữa đường ống cho đến nộp thuế.

Tuy nhiên, để thu giữ tài sản, chính phủ phải chứng minh tài sản đó có liên quan đến hình thức phạm tội nào đó, khiến quá trình này khó khăn hơn nhiều.

“Phải có một lý do nào đó khiến chúng (bất động sản) bị tịch thu. Việc ai đó nói rằng mục tiêu chính là người sở hữu tài sản này không đủ để tạo cơ sở tịch thu tài sản theo luật pháp Mỹ”, Michael Parker - người đứng đầu bộ phận chống rửa tiền và thực hành trừng phạt của Công ty Ferrari & Associates - cho biết.

Tài phiệt Nga sở hữu rất nhiều bất động sản sang trọng ở Manhattan.

Một biệt thự ở Upper East Side được ông trùm năng lượng và kim loại sinh ra ở Ukraine, Len Blavatnik mua vào năm 2018 với giá 90 triệu USD. Thương vụ này đã lập kỷ lục về số tiền bán nhà mặt phố ở thành phố New York.

Tòa nhà đá vôi năm tầng cách Sở thú Công viên Trung tâm chưa đầy một dãy nhà, từng là nơi đặt phòng trưng bày nghệ thuật của dòng họ Wildenstein trứ danh trong 85 năm.

Tại Florida, tỷ phú phân bón Dmitry Rybolovlev đã trả 95 triệu USD vào năm 2008 cho dinh thự Palm Beach thuộc sở hữu của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Vào thời điểm đó, đây được coi là vụ mua bán nhà ở cho một gia đình đắt đỏ nhất, gần gấp đôi số tiền 50 triệu USD mà ông Trump trả vào năm 2004.

Lãnh đạo Quận Manhattan Mark Levine đã kêu gọi liên bang bổ sung thêm các nhà tài phiệt Nga vào danh sách trừng phạt. Ông và các nhà lập pháp đã nhắm mục tiêu cụ thể vào tài sản thuộc sở hữu của giới tinh hoa Nga dọc theo Billionaire's Row (khu phức hợp gồm hàng loạt tòa nhà chọc trời) tại Manhattan.

Họ kêu gọi thông qua luật yêu cầu phải tiết lộ nhiều thông tin hơn về chủ sở hữu các công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH).

Hầu hết, nếu không phải tất cả, các bất động sản này đều được mua thông qua các công ty TNHH để bảo vệ danh tính của chủ sở hữu. Điều này càng làm quá trình thu giữ thêm phức tạp.

“Gần như chắc chắn rằng trong trường hợp liên quan đến các nhà tài phiệt Nga, họ sẽ không đứng tên tài sản mà một tập đoàn thành lập ở Quần đảo Virgin thuộc Anh sẽ đứng tên. Tại đây, thông tin về chủ sở hữu hoàn toàn mờ mịt”, Stefan Cassella, cựu công tố viên liên bang, cho biết.

“Nếu ví dụ những người thụ hưởng ủy thác sở hữu tài sản lên cô cháu gái 3 tuổi, chúng tôi sẽ kiện họ nhằm chứng minh những người này không quan tâm gì tới tài sản. Họ chỉ đang đứng ở vị trí của chủ sở hữu thực sự. Điều này có thể diễn ra trong một thời gian dài”, ông nói thêm.

Quá trình này không hề diễn ra trong một sớm một chiều. Chính phủ cần phải chứng minh có dấu hiệu phạm tội, và mối liên kết giữa tài sản đó và tội danh này.

Một vụ án chống lại Phó tổng thống thứ hai của Guinea Xích đạo, Teodoro Nguema Obiang Mangue, đã kết thúc sau một cuộc dàn xếp năm 2014. Ông Nguema đã từ bỏ tài sản trị giá 30 triệu USD mà các công tố viên cáo buộc ông mua bằng tiền tham nhũng.

Tuy nhiên, trường hợp này vẫn gặp thách thức. Một thẩm phán liên bang trước đó đã bác bỏ một phần yêu cầu của Bộ Tư pháp khi cho rằng họ thiếu bằng chứng về việc một dinh thự ở Malibu và tài sản thuộc sở hữu của ông Nguema có phải từ các khoản tiền bất chính.

“Nó (vụ kiện tụng) có thể kéo dài hàng thập niên nếu có tranh chấp,” ông Cassella nói. “Với du thuyền hoặc máy bay của tỷ phú Nga, hoặc ba căn hộ mà họ sở hữu trong Tòa tháp Trump, thì gần như chắc chắn cũng sẽ dính tranh cãi tương tự”.

Truy lùng

Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt phần nào vẫn mang ý nghĩa bởi khi đó toàn bộ tài sản của họ sẽ bị đóng băng.

“Mặc dù chưa hoàn toàn tịch thu được tài sản đó, phần nào đó trên giấy tờ vẫn thể hiện điều này”, Dj Wolff - đối tác của công ty Crowell & Moring chuyên về các biện pháp trừng phạt kinh tế - cho biết.

“Tài sản sẽ bị đóng băng cho tới khi họ nhận được giấy phép sử dụng, hoặc bị loại khỏi danh sách. Thông thường họ sẽ nằm trong danh sách trừng phạt nhiều năm, cho đến khi có sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ", người này nói.

Nhưng quyền sở hữu ngầm đối với những tài sản này cũng có thể làm phức tạp thêm quá trình đóng băng tài sản.

“Vì vậy, nếu họ là người kiểm soát nó, nhưng tài sản sở hữu lại đứng tên vợ hoặc con trai họ, thì tài sản đó về cơ bản là không bị ảnh hưởng gì từ lệnh trừng phạt”, ông nói. Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài cần xác định xem tài sản đó có thực sự liên quan tới nhà tài phiệt cụ thể nào hay không.

“Đó là những gì họ đang làm ngay bây giờ, là truy lùng tài sản (của tài phiệt Nga)”, ông Wolff nói.

Theo New York Post, một số tỷ phú Nga đang cố gắng bán bớt bất động sản, chẳng hạn như Alexey Kuzmichev, người gần đây đã niêm yết căn hộ ở Upper East Side với giá 41 triệu USD.

“Nếu tôi có 20 tỷ USD và có hộ chiếu Nga, tôi sẽ chuyển tất cả tài sản ra khỏi mọi khu vực pháp lý nhanh nhất có thể”, ông Wolff nói.