Hồ nước sát nhân tại châu Phi

Những kỹ sư ở trạm điện nổi trên hồ Kivu (một trong các hồ lớn ở Trung Phi) ngước mắt đầy lo âu nhìn lên, khi ngọn núi lửa ở phía xa bắt đầu phun trào một cách dữ dội.

Đó là thời điểm tháng 5/2021, khi núi Nyiragongo bùng nổ. Nhưng thứ họ sợ chẳng phải là những điều thường thấy của một đợt phun trào - dung nham, động đất hay khí độc. Họ sợ chính mặt hồ trong xanh dưới chân họ, nơi bắt đầu có những đợt sóng vì rung chấn từ ngọn núi. Bởi lẽ trong lòng hồ có ẩn chứa một bí mật chết người.

Hồ nước tử thần

Khác biệt với vẻ ngoài nên thơ như tranh vẽ, hồ Kivu chẳng hề yên bình. Các hoạt động địa chất và núi lửa suốt hàng ngàn năm đã tích tụ một lượng lớn khí methane và CO2 dưới lòng hồ. Số khí ấy, nếu được giải phóng, là đủ để tạo ra một cuộc hủy diệt kinh hoàng với các khu vực xung quanh, theo lời Francois Darchambeau - chuyên gia quản lý môi trường của công ty điện lực KivuWatt.

"Núi lửa có thể gây ra một vụ nổ lớn, đưa số khí khổng lồ lên mặt nước," - trích lời Darchambeau. Nó sẽ tạo thành một đám mây khí độc đầy chết chóc, khiến hàng triệu sinh mạng gặp nguy hiểm.

"Đó là lý do vì sao chúng tôi gọi đây là hồ sát nhân."

Bao gồm cả Kivu, trên thế giới chỉ có thêm 2 chiếc hồ nữa tương tự như vậy: là Nyos và Monoun ở phía tây bắc Cameroon. Thập niên 1980, cả 2 chiếc hồ đều đã trải qua những đợt trào khí CO2, trong đó vụ phun trào của hồ Nyos đã khiến hơn 1700 người chết ngạt.

Có điều, các vụ phun trào ở Nyos và Monoun diễn ra tại vùng nông thôn hẻo lành. Còn nếu Kivu bùng nổ, sẽ là 2 triệu người có nguy cơ thiệt mạng.

Tại Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo (nơi hồ Kivu tọa lạc), nhiều người sống trong nỗi sợ có thể chết bất kỳ lúc nào với nguy cơ từ hồ Kivu. Những câu chuyện về người đi bơi tại hồ mất tích vì ngạt khí được lan truyền, tạo ra nỗi ám ảnh luôn hiển hiện.

"Sợ thật sự"

Nỗi ám ảnh về hồ Kivu trở nên rõ ràng hơn sau khi núi lửa Nyiragongo chợt bùng nổ vào nửa đầu năm 2021. Lượng magma nó phun ra đã khiến 32 người thiệt mạng, hủy diệt hàng trăm ngôi nhà, đồng thời gửi rung chấn đi khắp khu vực. Làn sóng magma thứ 2 thì đẩy sâu vào lòng đất, xuyên vào chính lòng hồ Kivu.

Tại trạm điện trên hồ, các kỹ sư của KivuWatt ngắm nhìn bầu trời chuyển sang màu đỏ giận dữ mà lòng lo sợ.

"Sợ thật sự đấy," - kỹ sư Priysham Nundah chia sẻ. "Khi mức độ và tần suất động đất bắt đầu gia tăng, chẳng ai nói trước được điều gì."

Phương án đóng cửa trạm điện để di tản đã được tính đến, nhưng các kỹ sư phải dằn lòng. Bởi lẽ việc đóng cửa sẽ để lại hậu quả khá lớn cho Rwanda, khi KivuWatt chịu trách nhiệm sản xuất khoảng 30% lượng điện tiêu thụ mỗi năm cho quốc gia này, và họ lấy năng lượng từ chính hồ Kivu.

Trong nhiều năm qua, các công ty như ContourGlobal (sở hữu KivuWatt) đã tiến hành lắp đặt và phát triển các trạm điện, lấy khí gas có trong hồ chuyển thành năng lượng với công suất ngày một lớn. Theo Martin Schmid, chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Nước và Môi trường Thụy Sĩ, thời gian để khai thác được hết lượng khí gas khổng lồ tại Kivu sẽ phụ thuộc vào tốc độ chiết tách khí.

"Nếu chỉ với KivuWatt, tôi nghĩ là phải mất vài thế kỷ để thực sự giảm thiểu lượng methane trong hồ đến mức đáng kể."