'Hiệu ứng đuổi rắn' và bài học dạy con hữu ích cho hàng triệu cha mẹ

Nếu bạn cứng rắn, con cái sẽ cứng rắn với bạn; nếu bạn mềm mỏng, con cái bạn sẽ bỏ đi những góc cạnh sắc bén và mở lòng với bạn. Thay vì tranh giành và thua cả hai bên, tốt hơn hết hãy hiểu, chấp nhận đứa trẻ và để nó lớn lên trong tình yêu thương.

Một chuyên gia tâm lý mới đây kể: "Nửa đêm, người bạn thân nhất gọi điện cho tôi và nói: 'Tôi thực sự tức giận với cái đầu ngu ngốc của đứa trẻ trong gia đình mình. Tôi đã dạy một phương trình đơn giản trong ba tiếng đồng hồ mà nó vẫn không thể học được.

Tôi tức giận đến mức xé 4 cuốn vở, huyết áp tăng vọt lên 170, nhưng nóvẫn không hiểu. Tôi phạt nó không được xem chương trình giải trí buổi tối và không cho ngủ, nó còn lật bàn và đe dọa tôi: 'Mẹ muốn làm gì thì làm, dù sao con cũng không học nữa''.

Những lời phàn nàn và giận dữ không ngớt của người bạn chợt khiến tôi nhớ đến "hiệu ứng đuổi rắn" trong tâm lý học.

Chuyện kể về một người nông dân bị rắn độc cắn khi đang cắt cỏ trên đồng, người nông dân rất tức giận. Anh ta nhặt chiếc liềm và dùng hết sức đuổi theo con rắn, kết quả là trong quá trình rượt đuổi, vết thương không được xử lý kịp thời, nọc độc lan khắp cơ thể, cuối cùng người nông dân bị đầu độc mà chết, còn con rắn đã không được tìm thấy ở đâu cả.

Trong cuộc sống, nếu coi những vấn đề khác nhau của trẻ như rắn độc thì nhiều bậc cha mẹ cũng hành xử giống như người nông dân trong câu chuyện.

Chúng ta vật lộn với những vấn đề bằng mọi giá và thử mọi cách có thể để chứng minh cho con cái thấy rằng cha mẹ đúng. Nhưng cuối cùng, chúng ta kiệt sức và đẩy mối quan hệ hai bên đến bờ vực tan vỡ.

Nếu bạn nghĩ kỹ, người bạn thân nổi giận với đứa trẻ chỉ vì một câu hỏi cũng rất giống với người nông dân đuổi theo con rắn bất chấp vết thương chỉ để thỏa mãn lòng căm thù. Người nông dân đã mất mạng vì vật lộn với con rắn. Còn người bạn, khi cạnh tranh với một đứa trẻ, điều đó không chỉ làm tổn thương trái tim con mà còn tổn thương chính bạn".

Có một câu nói rất có lý: "Việc giáo dục trẻ cần có sự kiên trì, bạn phải thích ứng với cảm xúc và nhịp điệu của trẻ. Nếu bạn sử dụng sai phương hướng và phương pháp giáo dục, đó là một quá trình thất bại". Một nền giáo dục tốt không phải là để cạnh tranh với trẻ em mà là gạt bỏ những cảm xúc vụn vặt và giải quyết mâu thuẫn gia đình...

"Có nhiều bậc cha mẹ dành cả cuộc đời lang thang bên ngoài cánh cửa trái tim của con cái. Họ không tìm ra chìa khóa mà lại trách con khó giao tiếp". Cha mẹ chỉ muốn đánh bại con, còn con cái chỉ có thể cắm gai khắp người để "bảo vệ mình". Khi cha mẹ chỉ muốn kiểm soát con cái, trẻ sẽ làm mọi cách để chống cự và trốn thoát. Cha mẹ có thể dễ dàng trấn áp con cái bằng quyền uy địa vị, còn con cái có thể dùng sự phản kháng để đánh bại cha mẹ hoàn toàn. Sự cứng rắn của phụ huynh sẽ tạo ra sự cứng rắn ở trẻ, dẫn đến kết quả đôi bên cùng thua.

Những lời cãi vã, nổi loạn, phản kháng thầm lặng của mỗi đứa trẻ đóng cửa chỉ là một cách thể hiện bản thân, che đậy sự tổn thương, bất lực của mình, đồng thời tìm kiếm sự quan tâm, thấu hiểu của cha mẹ. Khi trẻ gặp vấn đề, việc cứng rắn, tranh cãi với trẻ sẽ không giải quyết được gì mà sẽ khiến mọi chuyện trở nên trầm trọng hơn. Thay vì ngoan cố bắt trẻ phải là những con nhím "luôn sẵn sàng chiến đấu", tốt hơn hết hãy cho trẻ sự chấp nhận và thấu hiểu hơn, cho trẻ nhiều cơ hội trải nghiệm, tác động đến trẻ bằng tình yêu thương và thu phục trẻ bằng sức mạnh êm dịu như nước.

Ăn miếng trả miếng với con sẽ chỉ làm tổn thương cả hai bên. Chỉ khi sát cánh cùng con cái, bạn mới có thể đạt được tình thế đôi bên cùng có lợi.

Chỉ khi cha mẹ "mềm lòng" ở bốn thời điểm này, họ mới có thể đi vào trái tim của con cái.

Khi trẻ mắc lỗi, đừng dùng những cảm xúc nhất thời để làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ.

Lòng tự trọng của trẻ là nền tảng và động lực để trẻ tự hoàn thiện mình. Jane Nelson đã viết trong cuốn sách Kỷ luật tích cực của mình: "Cách tốt nhất để thu phục trẻ vị thành niên là trước tiên hãy sát cánh với chúng bằng thái độ tử tế, kiên quyết và tôn trọng. Hãy để trẻ có được lòng tự trọng và thuộc về thông qua sự hỗ trợ được thấu hiểu".

Khi trẻ mắc lỗi, việc giáo dục trẻ bằng cảm xúc và chỉ trích, khiển trách trẻ sẽ không khiến trẻ nhận ra lỗi lầm mà ngược lại sẽ tổn thương lòng tự trọng và khiến trẻ cảm thấy cha mẹ không yêu thương. Nhưng nếu cha mẹ giáo dục con cái bằng trái tim thấu hiểu và chấp nhận thì sẽ dễ dàng chiếm được cảm tình của con cái.

Khi mâu thuẫn với con, hãy lắng nghe con trước

Như "Hawthorne Effect" nói: "Khi mọi người nhận ra rằng họ thực sự đang được chú ý, họ sẽ cố tình thay đổi một số hành vi của mình". Đằng sau hành vi xấu của mỗi đứa trẻ đều có mục đích.

Chỉ khi cha mẹ dừng lại và lắng nghe con mình, họ mới có thể tìm ra nguyên nhân đằng sau hành vi của con và giáo dục con một cách có mục tiêu. Mọi đứa trẻ đều mong muốn được cha mẹ quan tâm và thấu hiểu. Khi cha mẹ đáp ứng được nhu cầu tình cảm của con, trẻ sẽ có động lực phát triển theo mong đợi của cha mẹ.

Khi không thể giải thích cho con cái, hãy ngừng la mắng chúng và để chúng đau khổ một chút

Đôi khi, trẻ có thể từ chối chấp nhận lời đề nghị của cha mẹ. Lúc này, chúng ta có thể để chúng phải chịu một số khó khăn.

Ví dụ: Nếu con bạn không muốn ăn sáng, hãy để bé nếm trải cảm giác đói trong giờ ra chơi; Trời lạnh và trẻ không muốn mặc quần dài nên hãy để trẻ nếm thử cái lạnh; Nếu con bạn không muốn dậy khỏi giường hoặc làm bài tập sau giờ học, hãy để con nếm trải cảm giác bị giáo viên chỉ trích; Nếu con bạn nóng nảy và thiếu tôn trọng người khác, hãy để con nếm trải cảm giác bị la mắng.

Đây cũng là điều mà Rousseau gọi là "quy luật về hậu quả tự nhiên". Chỉ bằng cách cho phép trẻ trải nghiệm cá nhân và gánh chịu những hậu quả bất lợi từ hành động của mình, chúng mới học được bài học từ những hành động đó, học cách điều chỉnh hành vi và nhịp điệu của mình.

Đôi khi, dù bố mẹ bạn có nói gì đi chăng nữa thì cũng không sâu sắc bằng một bài học. Hãy để con đau khổ một chút, để con hiểu rằng cha mẹ làm điều đó là vì lợi ích của con.

Học cách xin lỗi con khi nhận thấy mình đã làm sai điều gì đó

Về việc xin lỗi con, nhiều bậc cha mẹ cảm thấy: "Tôi là người lớn, dù có làm sai điều gì cũng không sao. Nếu tôi xin lỗi con mình, có thể sau này tôi sẽ không kiểm soát được nó". Cha mẹ tôn trọng con cái thì con cái sẽ tôn trọng cha mẹ. Chỉ khi cha mẹ dám xin lỗi thì họ mới thực sự thu phục được con cái và đi vào lòng chúng.

"Hiệu ứng đuổi rắn" cho chúng ta biết:

Những bậc cha mẹ đấu tranh với con cái cuối cùng sẽ phải nếm trải hậu quả cay đắng. Chỉ bằng cách không cạnh tranh và không đàn áp trẻ, bạn mới có cơ hội làm tan băng giá lạnh lùng trong lòng con.

Gia đình là nơi trẻ học cách yêu bản thân và người khác, cách giải quyết tranh chấp và cách quan tâm đến thế giới xung quanh. Nhà không phải là chiến trường nơi chúng ta thắng hay thua. Tốt hơn hết bạn nên dành cho con sự tôn trọng, thấu hiểu, chấp nhận và mềm mỏng hơn để chúng có thể phát triển mạnh mẽ dưới sự đồng hành và hướng dẫn của cha mẹ.