Eurozone chờ "Draghinomics"

Nhờ cam kết “sẽ làm tất cả” của Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) Mario Draghi mà lòng tin trên “lục địa già” đã được vãn hồi.

Tăng trưởng đã có tín hiệu phục hồi, dù chậm chạp, nhất là ở các nền kinh tế ngoại vi đang gặp khó khăn. Thất nghiệp tuy vẫn rất cao nhưng chí ít cũng bắt đầu giảm xuống. Tuy nhiên, mọi điều tồi tệ đang trở lại với Eurozone. GDP quý II/2014 của khối lại trì trệ. Dự báo quý III cũng chưa có gì khả quan khi đối mặt với hệ quả từ khủng hoảng Ukraine. Trong khi đó tỷ lệ giảm phát thấp đáng ngại, ở mức 0,4%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 2% của ECB, gây ra sự quan ngại rằng Eurozone sẽ rơi vào giảm phát.

Khủng hoảng trở lại

Cuộc khủng hoảng ngân hàng, nợ công bốn năm trước nay đã thoái hóa thành khủng hoảng tăng trưởng, đe dọa ba nền kinh tế lớn nhất khu vực. Đức chênh vênh bên bờ suy thoái, Pháp đình trệ, còn tăng trưởng của Italy thì không khá hơn thời điểm Eurozone thành lập từ 15 năm trước. Do GDP của ba “anh cả” chiếm tới 2/3 toàn Eurozone, nên tăng trưởng của Tây Ban Nha và Hà Lan không thể cứu vãn được cục diện.

Căn nguyên của căn bệnh mới ở châu Âu được cho là ba vấn đề vốn quen thuộc và liên quan chặt chẽ với nhau. Thứ nhất, lãnh đạo Eurozone không có dũng khí đẩy mạnh cải cách cơ cấu để châm ngòi tăng trưởng. Thứ hai, cử tri Âu châu chưa thực sự thấy nhu cầu cấp thiết phải cải cách triệt để. Cuối cùng, các chính sách tiền tệ, tài khóa quá chặt, bóp nghẹt tăng trưởng, khiến cải cách khó khăn hơn.

Biểu hiện bên ngoài của thực trạng này rất khác nhau, song rõ nhất là ở Pháp, nơi ông Francois Hollande trở thành vị Tổng thống không được lòng dân nhất. Chính quyền Hollande đã thất bại trong việc thuyết phục cử tri Pháp thấy cần phải cải cách. Ngược lại, chính họ đã từng khiến người dân tin rằng chỉ cần nới lỏng quy định và mở rộng chi tiêu công là đủ, nền kinh tế sẽ tự phục hồi.

Quan điểm này tất nhiên rất dễ thuyết phục người dân, vì nó hóa giải sự nặng nề trong việc thực hiện “đơn thuốc” thắt lưng buộc bụng do Thủ tướng Đức Angela Merkel “kê” cho Eurozone. Chính ông Draghi đã ủng hộ chính sách nới lỏng định lượng được cả Mỹ và Anh áp dụng. Chỉ có bà Merkel và Ngân hàng Trung ương Đức luôn kiên trì quan điểm chi tiêu chặt chẽ. Dù vậy, các bên vẫn có cơ hội để thỏa hiệp. Nếu ông Hollande và vị Thủ tướng trẻ Matteo Renz tỏ thành ý cải cách cơ cấu, bà Merkel có thể bằng lòng mở rộng quy định chi tiêu và nới lỏng chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, trên thực tế, bà Merkel có rất ít lý do để làm việc này, vì mỗi khi sức ép bên ngoài giảm đi, Pháp và Italy lại “ngại” cải cách.

Bởi vậy, tình hình sẽ rất khó khăn nếu không có cú hích từ các lãnh đạo EU. Nhưng cũng không thể giống như thập niên không tăng trưởng của Nhật Bản (những năm 1990), châu Âu không phải là thực thể quốc gia đồng nhất. Nếu liên minh tiền tệ không mang lại gì ngoài trì trệ, thất nghiệp và giảm phát, sớm muộn sẽ có người bỏ phiếu rời bỏ Eurozone.

"Draghinomics" – niềm hy vọng mới

Giống như chương trình phục hưng kinh tế Abenomics của Nhật Bản, hiện ở ECB đã có dấu hiệu khởi đầu của một chương trình kích thích kinh tế tương tự cho khu vực Eurozone. Nhà kinh tế học Nouriel Roubini đặt tên cho nó là "Draghinomics" (chính sách kinh tế của Chủ tịch ECB Mario Draghi).

"Draghinomics" cũng đóng vai trò thúc đẩy tái cấu trúc cần thiết cho tăng trưởng tiềm năng của Eurozone và giúp nền kinh tế này thoát khỏi nguy cơ rơi vào giảm phát. Tuy nhiên, ông Draghi cũng thừa nhận sự phục hồi yếu ớt của Eurozone không chỉ phản ánh một số vấn đề thuộc về cơ cấu, mà còn đến từ sự tồn tại của các yếu tố mang tính chu kỳ, phụ thuộc vào tổng cầu trong ràng buộc với tổng cung của nền kinh tế. Vì vậy các biện pháp kích cầu cũng rất cần thiết và theo Nouriel Roubini, đây cần là mũi tên đầu tiên trong chính sách Draghinomics.

Mũi tên thứ hai sẽ làm giảm các rào cản đối với tăng trưởng thông qua chi tiêu chính phủ để kích cầu và thúc đẩy tăng trưởng ở cấp độ quốc gia. Mũi tên thứ ba liên quan đến nới lỏng định lượng và nới lỏng tín dụng, dưới các hình thức mua trái phiếu chính phủ và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng trong lĩnh vực tư nhân.

Nới lỏng định lượng và nới lỏng tín dụng có thể khiến tỷ lệ lạm phát tăng trở lại và thúc đẩy triển vọng tăng trưởng kinh tế tại khu vực Eurozone. Giá trị của Euro cũng có thể giảm, giúp cải thiện khả năng cạnh tranh và tăng cường xuất khẩu ròng của khu vực. Thị trường chứng khoán có thể tăng điểm sau đó và tạo hiệu ứng tích cực. Giá tài sản tăng cũng như biện pháp thúc đẩy tăng trưởng tín dụng trong khu vực tư nhân có khả năng sẽ làm gia tăng tổng cầu và kỳ vọng lạm phát. Cuối cùng, không ai có thể đánh giá thấp ảnh hưởng niềm tin của người tiêu dùng, doanh nghiệp và các nhà đầu tư vào một cam kết đáng tin cậy từ ECB để giải quyết vấn đề tăng trưởng chậm và lạm phát thấp đang diễn ra tại Eurozone.