Cánh tay phải đắc lực của Tổng thống Ukraine

Mỗi khi Nhà Trắng cần trao đổi với đại diện của Ukraine, họ đều gọi cho Andriy Yermak. Người đàn ông 51 tuổi này thường xuyên điện đàm với cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan, quan chức được coi là "đặc phái viên" của chính quyền Tổng thống Joe Biden về chiến sự Ukraine.

Chức danh chính thức của Yermak là Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine, nhưng ông thường mặc trang phục quân đội màu xanh lá cây và để râu quai nón giống ông Zelensky. Ông được Tổng thống Ukraine tin tưởng giao những công việc quan trọng, từ thúc đẩy các chuyến chuyển giao vũ khí từ Mỹ và đồng minh, cho đến giám sát trao đổi tù binh với Nga.

Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine Andriy Yermak, cánh tay phải của ông Zelensky. Ảnh: WSJ

Ông tích cực tham gia vào nỗ lực lôi kéo các nước ủng hộ Ukraine trong cuộc chiến với Nga, thường xuyên họp với các quan chức phương Tây và gặp những người nổi tiếng để phục vụ mục đích này.

Mục tiêu mới nhất của Yermak là lôi kéo ủng hộ từ các quốc gia vẫn giữ mối quan hệ thân thiện với Nga. Một phần của kế hoạch là đưa những người nổi tiếng từ Mỹ Latinh đến thăm Kiev, giống như những gì nhiều ngôi sao phương Tây đã làm kể từ khi xung đột bùng phát hồi tháng hai năm ngoái.

"Tôi phản đối ngoại giao hình thức. Nó đã chết", Yermak nói trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi vào tháng trước. "Đây là thời kỳ mới. Chúng ta cần quyền lực mềm. Tôi cần kết quả".

Yermak được nhìn nhận như một nhà quản lý vi mô, nắm giữ quyền lực lớn nhưng luôn hành động ăn khớp với Tổng thống Zelensky, lãnh đạo 45 tuổi mà ông đã quen biết hơn 10 năm.

Bất cứ nơi nào Tổng thống Zelensky có mặt, từ các cuộc họp quốc tế đến những chuyến thăm binh sĩ nơi tiền tuyến, Chánh văn phòng của ông luôn sát cánh. Yermak tự hạ thấp vai trò của mình, nói rằng công việc của ông chỉ là hỗ trợ lãnh đạo Ukraine và ông tự hào vì được Tổng thống tin tưởng.

"Bất cứ ai xúc phạm Tổng thống đều là kẻ thù của tôi", ông tuyên bố.

Yermak gặp Zelensky vào đầu những năm 2010, khi cả hai đang làm việc trong ngành giải trí. Zelensky lúc bấy giờ là một diễn viên hài, nhà sản xuất hàng đầu của một kênh truyền hình Ukraine. Yermak là luật sư ngành giải trí, người đã làm việc cho công ty luật đầu tiên của đất nước và đã viết những hợp đồng sản xuất sớm nhất khi Ukraine mới tách khỏi Liên Xô.

Hai người bắt đầu vun đắp tình bạn. Khi Zelensky đắc cử tổng thống vào năm 2019 với lời hứa chống tham nhũng và chấm dứt cuộc chiến với lực lượng ly khai thân Nga ở miền đông Ukraine, ông đã bổ nhiệm Yermak làm cố vấn cấp cao và sau đó là Chánh văn phòng vào tháng 2/2020.

Yermak đã giúp Zelensky xử lý các yêu cầu từ tổng thống Mỹ Donald Trump về việc điều tra con trai của ông Joe Biden, người khi đó là ứng viên tổng thống hàng đầu của đảng Dân chủ. Ông cũng được giao nhiệm vụ tìm cách tinh giản bộ máy quan liêu cồng kềnh của Văn phòng Tổng thống Ukraine.

Yermak sớm xây dựng được uy tín với phương Tây khi ông phối hợp với giới chức Mỹ cũng như các cá nhân, công ty tư nhân tham gia sơ tán dân thường khỏi Afghanistan trên các máy bay Ukraine khi Mỹ rút quân khỏi nước này vào năm 2021.

Tháng 9/2021, Tổng thống Zelensky cùng Yermak đến thăm Nhà Trắng, nơi họ gặp Tổng thống Biden và cố vấn an ninh quốc gia Sullivan. Ở Ukraine, ông Zelensky thời điểm đó đang phải vật lộn để thực hiện các cam kết tranh cử và Yermak đã trở thành tâm điểm chỉ trích khi tỷ lệ ủng hộ của Tổng thống lao dốc.

Cuối năm 2021, Nga tập trung hàng chục nghìn quân đến sát biên giới Ukraine. Yermak đã dẫn đầu nỗ lực tìm kiếm một thỏa thuận với Moskva để ngăn chặn xung đột nổ ra. Những người chỉ trích nói rằng chính phủ Zelensky đã sai lầm khi ưu tiên cho các cuộc đàm phán hòa bình thay vì chuẩn bị cho cuộc xung đột.

Yermak vẫn khẳng định xây dựng lối thoát hòa bình là lựa chọn đúng đắn, nhưng Nga đã chọn con đường khác. "Khi không đạt được mọi thứ bằng áp lực trong suốt nhiều giờ đàm phán, họ tìm kiếm chúng thông qua biện pháp quân sự vào ngày 24/2/2022", ông nói.

Thời điểm Nga phát động chiến sự, Tổng thống Zelensky và các trợ lý hàng đầu của ông đã quyết định bám trụ ở Kiev, ngay cả khi xe tăng Nga đã áp sát vùng ngoại ô thủ đô.

Cũng có mặt tại phủ tổng thống Ukraine ngày hôm đó là nam diễn viên từng đoạt giải Oscar Sean Penn, người đang ở Kiev để làm một bộ phim tài liệu về bước chuyển đổi của ông Zelensky từ diễn viên hài thành tổng thống.

Yermak mời Penn đến Kiev và kể từ đó, nam diễn viên Mỹ đã trở thành người ủng hộ nhiệt thành cho Ukraine.

Ông Yermak và Tổng thống Zelensky ở Izyum, đông bắc Ukraine, hồi năm ngoái. Ảnh: Anadolu Agency

Với kinh nghiệm trong ngành giải trí, Yermak và Zelensky sớm nhất trí rằng họ có thể tiếp cận trực tiếp các người dân phương Tây để thuyết phục họ ủng hộ Ukraine. Yermak nhanh chóng vận dụng kinh nghiệm ngoại giao công chúng để khắc họa Ukraine giống như anh chàng David chống lại người khổng lồ Goliath.

Nhiều ngôi sao Hollywood đã đến thăm Tổng thống Zelensky. Ban nhạc rock Ailen U2 chơi ở ga tàu điện ngầm Kiev. Nam diễn viên người Pháp Alain Delon đã phỏng vấn Tổng thống Ukraine trong lần hiếm hoi ông xuất hiện trên truyền hình vào năm ngoái.

Coppola, trong bài phát biểu tại lễ trao giải vào tháng 3 năm ngoái, đã kể lại cuộc gặp giữa ông với Tổng thống Zelensky và kêu gọi Tổng thống Nga Vladimir Putin dừng lại.

"Làn sóng thông tin này đã phát huy hiệu quả", ông Zelensky nói trong một cuộc phỏng vấn với Wall Street Journal. "Càng nhiều người xem hoặc đọc chúng thì làn sóng thông tin càng lớn và sự chú ý dành cho Ukraine sẽ không bị mất đi".

Tổng thống Ukraine đã xuất hiện trên nhiều diễn đàn khác nhau, cả trực tiếp lẫn trực tuyến, từ lễ tốt nghiệp tại Đại học Johns Hopkins của Mỹ đến lễ hội âm nhạc Glastonbury ở Anh.

Kế hoạch xuất hiện tại Lễ hội âm nhạc Sanremo ở Italy của Tổng thống Zelensky đã gây tranh cãi trong liên minh của Thủ tướng Giulia Meloni. Cuối cùng, nó được thay thế bằng một lá thư do người dẫn chương trình đọc.

Nhưng Yermak nói rằng đó là một thành công đối với Kiev bởi Antytila, ban nhạc rock Ukraine, đã có cơ hội biểu diễn một bài hát về cuộc chiến tại sự kiện. Ông cho biết Thủ tướng Meloni sau đó đã khen ngợi ca khúc khi gặp Tổng thống Zelensky.

Yermak cũng theo đuổi các cuộc đàm phán với đồng minh phương Tây để thuyết phục họ duy trì nguồn viện trợ quân sự hàng tỷ USD cho Ukraine.

Trong những tuần đầu của cuộc xung đột, Yermak đã gửi cho các quan chức nước ngoài hình ảnh hậu quả giao tranh để chứng minh tại sao Kiev cần vũ khí mạnh hơn. Yermak cho hay hầu hết các đối tác đều hồi âm, dấu hiệu cho thấy họ sẵn sàng tham gia cùng Kiev.

Yermak cho biết cố vấn Sullivan đã giải thích thẳng thắn với ông khi chính quyền Biden chưa sẵn sàng cung cấp một số loại vũ khí mà Ukraine khao khát.

"Chúng tôi có lập trường khác nhau, nhưng chúng tôi thẳng thắn với nhau", ông nhấn mạnh.

Các quan chức Mỹ mô tả kênh liên lạc giữa Kiev và Washington là cởi mở và hiệu quả.

Giờ đây, Yermak đang sử dụng cách tiếp cận tương tự để cố gắng xích lại gần hơn với các quốc gia mà Ukraine không có quan hệ thân thiết trong quá khứ.

Một số nước đã kêu gọi đàm phán hòa bình, nhưng Yermak nói rằng Ukraine không cần một nhà hòa giải vì Nga không có dấu hiệu muốn từ bỏ chiến dịch. Thay vào đó, Yermak muốn lôi kéo các quốc gia như Brazil và Ấn Độ ủng hộ kế hoạch hòa bình của Tổng thống Zelensky, kêu gọi quân đội Nga rút khỏi toàn bộ lãnh thổ Ukraine. Yermak đã thảo luận với các quan chức cấp cao hai quốc gia trên để khuyến khích họ tham dự một hội nghị thượng đỉnh về hòa bình.

Yermak hoạt động rất tích cực trên mạng xã hội để tìm các mục tiêu khác, đặc biệt là những người nổi tiếng. Một trong số đó là ca sĩ người Colombia Maluma, người có 63 triệu lượt theo dõi trên Instagram, lượng khán giả tiềm năng khổng lồ cho thông điệp của Ukraine.

"Tôi không biết ca sĩ này. Đó không phải gu âm nhạc của tôi", Yermak nói. "Nhưng chúng tôi cần anh ấy".