Biden và thách thức hàn gắn nước Mỹ

Khi tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1, Joe Biden sẽ kêu gọi đoàn kết đất nước từ Đồi Capitol, nơi hai tuần trước xảy ra cuộc bạo loạn do Tổng thống Donald Trump kích động nhằm ngăn cản thời khắc này của tân tổng thống Mỹ

Dù nỗ lực của họ thất bại, cuộc bạo loạn gây chấn động đã cho thấy sự mong manh trong cam kết chuyển giao quyền lực hòa bình ở Mỹ, được nhấn mạnh bởi sự vắng mặt của Trump trong lễ nhậm chức của người kế nhiệm.

Khi tuyên thệ nhậm chức, Biden sẽ không thấy các đám đông cổ vũ như những lễ nhậm chức khác, do hậu quả của đại dịch Covid-19, khiến hơn 400.000 người Mỹ thiệt mạng. Thay vào đó, Biden sẽ thấy một thủ đô hóa "pháo đài" an ninh sau cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol.

Thời đại của Biden sẽ bắt đầu như thế.

"Kể từ sau Franklin Delano Roosevelt năm 1933, chưa từng có tổng thống nào phải đối mặt với nhiều thách thức cấp bách như vậy", Bob Shrum, cựu chiến lược gia đảng Dân chủ, nói.

Joe Biden sau buổi họp với nhóm cố vấn chuyển giao quyền lực ở Wilmington, bang Delaware hôm 18/1. Ảnh: AFP.

Sau lễ nhậm chức tổng thống, vị trí mà ông theo đuổi trong hơn 30 năm sự nghiệp, Biden lập tức phải đương đầu với đại dịch ngày một tồi tệ. Số người Mỹ chết vì Covid-19 mỗi ngày nhiều hơn số người tử vong trong cuộc khủng bố 11/9 hay trận chiến Trân Châu Cảng. Một nền kinh tế suy thoái vì đại dịch đang làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng cả về chủng tộc và giới tính. Đồng thời sự tồn tại dai dẳng của phân biệt chủng tộc và mối đe dọa toàn cầu mang tên biến đổi khí hậu yêu cầu chính quyền mới phải có hành động nhanh chóng.

Trong khi đó, Thượng viện bắt đầu xem xét bãi nhiệm tổng thống tiền nhiệm với cáo buộc kích động bạo loạn ở Đồi Capitol, khiến 5 người chết và gây nguy hiểm cho tính mạng của các nhà lập pháp, nghị sĩ, phó tổng thống, cũng như trì hoãn xác nhận kết quả bầu cử.

Chỉ trích sự chia rẽ và hoài nghi của chủ nghĩa Trump, Biden hứa hẹn "khôi phục linh hồn quốc gia" và trở thành "tổng thống của tất cả người Mỹ". Dù những sự kiện trong vài tuần gần đây đã khiến nhiệm vụ này trở nên khó khăn hơn, Biden và nhóm của ông nói rằng họ đã sẵn sàng thực hiện chương trình nghị sự "Nước Mỹ thống nhất" của mình.

Vài giờ sau lễ nhậm chức, Biden dự kiến đưa Mỹ tái tham gia Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, bãi bỏ lệnh cấm công dân từ các quốc gia Hồi giáo, gia hạn thời gian tạm dừng thanh toán khoản vay sinh viên, thực hiện quy định đeo khẩu trang bắt buộc trên các khu vực thuộc sở hữu liên bang, theo một bản ghi nhớ của chánh văn phòng Nhà Trắng tương lai Ron Klain. Biden cũng dự kiến gửi một dự luật nhập cư mở rộng tới quốc hội để tìm cách mở đường trở thành công dân cho 11 triệu người nhập cư bất hợp pháp đang sống ở Mỹ.

Tuần trước, Biden đã kêu gọi quốc hội thông qua gói kích thích 1.900 tỷ USD nhằm khôi phục kinh tế Mỹ, tăng tốc phản ứng với đại dịch. Biden cũng cam kết tiêm chủng vaccine Covid-19 cho 100 triệu người Mỹ trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ, mục tiêu đầy tham vọng được xem như bài kiểm tra đầu cho nhiệm kỳ tổng thống của ông.

Tuy nhiên, so với lúc giành chiến thắng hồi tháng 11, Biden hiện có lợi thế hơn nhiều, khi đảng Dân chủ bất ngờ chiến thắng trong cuộc bầu cử ở Georgia, theo đó giành quyền kiểm soát Thượng viện. Một chính phủ thống nhất mang tới cho Biden nhiều khả năng để theo đuổi một chương trình nghị sự tự do hơn.

Dù vậy, Biden vẫn phải đối mặt với thách thức để triển khai chương trình nghị sự lập pháp. Quốc hội nhiều năm nay vẫn bế tắc trong các vấn đề về nhập cư, chăm sóc sức khỏe và chi tiêu chính phủ. Lo ngại về thâm hụt ngân sách quốc gia khiến nhiều thành viên đảng Cộng hòa tỏ ý không hài lòng về gói kích thích mới của Biden.

Với gần 50 năm gắn bó với chính trị, nhiều người cho rằng danh tiếng và kinh nghiệm của ông có thể giúp ích cho Biden trong việc quản lý đất nước và thúc đẩy các chính sách. Bản thân Biden cũng đã hình dung về một nhiệm kỳ tổng thống tầm cỡ như Franklin Delano Roosevelt, đưa ra một chương trình nghị sự kinh tế to lớn dựa trên quy mô các cuộc khủng hoảng.

"Điều kỳ diệu của Joe Biden là mọi thứ ông ấy làm đều trở thành điều hợp lý mới", Andrew Yang, cựu đối thủ tranh cử ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ, cho hay.

Biden tham vọng có thể giành được sự ủng hộ của lưỡng đảng trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, tuy nhiên giới quan sát nhận định những chia rẽ, khác biệt về chính sách và hệ tư tưởng giữa hai đảng, thậm chí trong nội bộ đảng, chưa thể xóa bỏ trong một sớm một chiều.

Chương trình nghị sự của Biden cần tới sự ủng hộ của một số thành viên Cộng hòa, trong khi đảng Dân chủ cáo buộc một số đồng nghiệp của họ là "đồng phạm" trong cuộc tấn công ở Đồi Capitol ngày 6/1. Việc một số thành viên Dân chủ nhiễm nCoV sau khi bị "nhốt" chung với các nhà lập pháp Cộng hòa, những người từ chối đeo khẩu trang, trong cuộc bạo loạn càng làm tăng thêm sự phẫn nộ.

Không ít thượng nghị sĩ Dân chủ yêu cầu hai thượng nghị sĩ Cộng hòa là Josh Hawley và Ted Cruz từ chức vì nỗ lực "lật kèo" bầu cử. Thay vì kêu gọi họ từ chức, Biden nói với hai thượng nghị không nên tái tranh cử. Cả Hawley và Cruz đều không tranh cử vào năm 2024, năm bầu cử tổng thống mà cả hai đều được xem là các ứng viên tiềm năng.

Nhưng các thành viên Dân chủ và các nhóm tiến bộ muốn nhiều hơn thế. Nghị sĩ Cori Bush đã trình nghị quyết kêu gọi trừng phạt hoặc trục xuất các thành viên Hạ viện vì tham gia nỗ lực thách thức kết quả bầu cử.

Buổi tổng duyệt cho lễ nhậm chức của Biden ở thủ đô Washington hôm 18/1. Ảnh: AP.

Dù ngày càng nhiều thành viên Cộng hòa "quay lưng" với Trump sau cuộc tấn công Đồi Capitol, trong đó có 10 ngày bỏ phiếu ủng hộ xem xét bãi nhiệm ông, các cuộc khảo sát mới đây cho thấy thách thức của Biden để thống nhất lưỡng đảng vẫn còn rất lớn.

Khảo sát của Axios/Ipsos cho thấy đa số người thuộc phe Cộng hòa vẫn tin Trump đã làm đúng khi thách thức kết quả bầu cử và không cho rằng ông phải chịu trách nhiệm cho cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol.

Khảo sát mới của Pew chỉ ra 62% người thuộc phe Dân chủ muốn bắt tay với Cộng hòa "ngay cả khi điều đó sẽ khiến một số cử tri thất vọng". Song 59% người thuộc phe Cộng hòa cho rằng lãnh đạo đảng của họ nên chống lại Biden, "dù điều này sẽ khiến việc giải quyết các vấn đề quan trọng của đất nước trở nên khó khăn hơn".

Nhiều nhà phê bình cho rằng lời kêu gọi đoàn kết lưỡng đảng là "ngây thơ", đặc biệt khi không ít thành viên Cộng hòa cấp cao phải chờ nhiều tuần sau bầu cử mới công nhận Biden là tổng thống đắc cử và 2/3 hạ nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu lật ngược kết quả bầu cử.

Tuy nhiên, Biden vẫn cố gắng hạ thấp mức độ phản đối với nhiệm kỳ của ông. Phát biểu với báo chí tuần trước, Biden cho rằng bạo lực chỉ khiến Trump mất dần ảnh hưởng đối với đảng Cộng hòa, đồng thời khiến mục tiêu thống nhất lưỡng đảng của ông trở nên khả thi hơn.

Việc Biden có thể thống nhất một đất nước chia rẽ sâu sắc sẽ phụ thuộc rất nhiều vào việc ông có xử lý hiệu quả các thách thức chờ đợi ông sau khi nhậm chức.

"Thống nhất không phải là một giấc mơ viển vông", Biden nói tuần trước khi chia sẻ về kế hoạch tiêm chủng của ông. "Cách duy nhất để chúng ta làm được điều này đó là sát cánh cùng nhau. Và bắt đầu từ trưa 20/1, đó chính xác là cách mà chúng tôi sẽ điều hành đất nước".