Biden nỗ lực thoát khỏi cái bóng của Trump

Joe Biden, người được phần lớn thế giới trông đợi trở thành một lãnh đạo ổn định có thể khôi phục niềm tin vào vai trò lãnh đạo của Mỹ và hàn gắn quan hệ với các đồng minh bị rạn nứt dưới thời tổng thống Donald Trump, sẽ đối mặt nhiều thách thức trong lần tham dự Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (LHQ) đầu tiên trên cương vị tổng thống Mỹ vào tuần này.

Ông chủ Nhà Trắng phải đương đầu những chỉ trích toàn cầu về chiến dịch rút quân khỏi Afghanistan và các chính sách Covid-19, như cáo buộc tích trữ vaccine và tiếp nối chính sách của Trump để trục xuất người di cư với lý do sức khỏe cộng đồng. Hy vọng xây mặt trận chung với các đồng minh châu Âu của Biden nhằm ứng phó Trung Quốc cũng đang bị đe dọa, khi Mỹ và Pháp mâu thuẫn ngay trước thềm cuộc họp của LHQ liên quan đến thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân Australia.

Biden muốn tập trung vào kế hoạch chia sẻ vaccine của Mỹ và nỗ lực chống biến đổi khí hậu, sau khi Mỹ thoát khỏi "vũng lầy" Afghanistan.

"Tổng thống cơ bản sẽ đưa ra thông điệp rằng việc chấm dứt cuộc chiến ở Afghanistan đã khép lại một chương tập trung vào chiến tranh và mở ra chương mới về ngoại giao hiệu quả và chuyên sâu của Mỹ, thông qua hợp tác với đồng minh và đối tác để giải quyết các vấn đề không thể can thiệp bằng vũ lực quân sự", một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết.

Khi xuất hiện tại Đại hội đồng LHQ lần này, Tổng thống Mỹ có thể không bị e dè như Trump, nhưng sự chào đón của các lãnh đạo thế giới với ông có thể không còn nồng nhiệt như mong đợi.

Tổng thống Joe Biden trước khi lên trực thăng rời Nhà Trắng tới New York hôm 20/9. Ảnh: Washington Post.

Quan hệ của Mỹ với Pháp sứt mẻ ngay trước thềm cuộc họp. Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian cáo buộc Biden hành xử như Trump, sau khi nước này bị "lật kèo" trong thương vụ tàu ngầm với Australia. Australia từng ký thỏa thuận 40 tỷ USD mua tàu ngầm Pháp, song hủy ngang để quay sang Anh và Mỹ, khiến Paris tức giận gọi đây là "cú đâm sau lưng".

Le Drian nói đây là bằng chứng cho thấy châu Âu và Mỹ có thể có những mục tiêu không đồng nhất ở châu Á và có ít điểm chung hơn kỳ vọng.

"Chúng tôi từng nghĩ chủ nghĩa đơn phương, bản chất khó đoán định, sự nghiêm trọng của thông báo, việc thiếu tôn trọng đối tác như này chỉ là chuyện của quá khứ", ông nói.

Tổng thống Biden đã đề xuất điện đàm hòa giải với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người không tới dự cuộc họp LHQ năm nay. Ngoại trưởng Le Drian nói cuộc điện đàm sẽ diễn ra trong vài ngày tới, nhưng bản thân ông không có kế hoạch gặp người đồng cấp Mỹ Antony Blinken, dù tới New York dự họp LHQ.

Pháp tuần trước triệu hồi đại sứ nước này tại Mỹ, điều chưa từng làm trước đây, nhưng Washington vẫn nỗ lực hạ thấp mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Mỹ luôn coi Pháp là đồng minh lâu đời nhất.

"Chúng tôi không đồng tình với quan điểm của họ về tất cả vụ việc này, nhưng chúng tôi hiểu lập trường của họ và sẽ tiếp tục làm việc về vấn đề này trong những ngày tới", quan chức Mỹ cho biết.

Căng thẳng Mỹ - Pháp xảy ra giữa lúc một số đồng minh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cảm thấy "tổn thương" khi bị gạt ra rìa trong quyết định rút quân đột ngột của Biden khỏi Afghanistan trước ngày 31/8. Khi Mỹ và các đối tác NATO tiến hành chiến dịch sơ tán đầy hỗn loạn trong lúc Taliban tiến vào Kabul, một vụ đánh bom tự sát ngoài sân bay đã khiến 13 lính Mỹ và nhiều người Afghanistan thiệt mạng. Một số nước NATO cho biết họ không thể đưa tất cả rời đi trước thời hạn của Biden.

Những căng thẳng với NATO và Pháp có thể là lý do Mỹ đẩy nhanh quyết định nới hạn chế đi lại với người đến từ châu Âu đã tiêm chủng đầy đủ từ tháng 11, động thái có thể thu hút sự ủng hộ từ các đồng minh châu Âu. Hàng nghìn công dân nước ngoài có gia đình ở Mỹ, trong đó có nhiều người châu Âu, hầu như không thể gặp nhau trong 18 tháng đại dịch.

Hơn 80 tổng thống và Thủ tướng các nước dự kiến tham dự trực tiếp Đại hội đồng LHQ tại New York năm nay, sau một năm phải họp trực tuyến vì Covid-19. Đây được xem là cơ hội quan trọng nhất cho bất kỳ tổng thống nào để trình bày về chương trình nghị sự đối ngoại của họ.

"Mỹ đã trở lại", Biden nói ngày 20/9 trước cuộc họp với Tổng thư ký LHQ António Guterres. "Chúng tôi tin tưởng Liên Hợp Quốc và các giá trị của cơ quan này".

Stéphane Dujarric, phát ngôn viên của Guterres, cho biết các cuộc họp, sự kiện bên lề Đại hội đồng mang lại nhiều lợi ích và có thể mang đến những tác động quan trọng để giải quyết các vấn đề song phương và đa phương.

Tuy nhiên, lịch trình của Biden tại New York khá ngắn. Ông chỉ có một cuộc họp với Thủ tướng Australia Scott Morrison, sau bài phát biểu tại Đại hội đồng, chứ không tham dự nhiều phiên họp bên lề. Thủ tướng Anh Boris Johnson sẽ gặp Biden vào cuối ngày 21/9, sau khi ông trở về Nhà Trắng. Biden cũng sẽ chủ trì một cuộc họp trực tuyến của LHQ về đại dịch từ Washington vào ngày 22/9.

Sau khi Tổng thống Biden rời New York, chương trình ngoại giao của Mỹ sẽ chủ yếu do Ngoại trưởng Blinken điều phối, người đã bị những người đồng cấp Hà Lan và Anh chỉ trích vì cách xử lý việc rút quân NATO khỏi Afghanistan.

Các diễn biến gần đây có thể khiến cộng đồng quốc tế giảm bớt thiện cảm với Biden, nhưng so với người tiền nhiệm, ông vẫn là vị khách được chào đón, theo các nhà quan sát của LHQ.

"Tôi nghĩ Biden vẫn sẽ nhận được sự đón tiếp nồng nhiệt, vì ông ấy không phải là Trump", Richard Gowan, chuyên gia LHQ tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, nói.