Bạo lực súng đạn ám ảnh người Mỹ gốc Á

Trường dạy võ Hiệp hội Kung Fu Siu Lum Pai của Leung nhiều năm qua tổ chức lớp học võ hàng tuần tại phòng khiêu vũ Star Ballroom Dance Studio. Trong thời kỳ đại dịch, anh cũng hướng dẫn nhiều lớp võ tự vệ cho người cao tuổi gốc Á để phòng chống nạn thù ghét người gốc Á.

Nhưng một tay súng đã tấn công phòng khiêu vũ vào dịp Tết nguyên đán hồi tháng 1, giết 11 người. Từ đó, Leung đặt câu hỏi về tính hiệu quả của các sáng kiến an toàn cộng đồng khi không có chính sách kiểm soát súng đạn nghiêm ngặt hơn.

"Chúng tôi tự rèn luyện bản thân, cảnh giác hơn khi ra ngoài", anh nói. "Nhưng dù có chuẩn bị mọi thứ, khi có người cầm súng xông vào, ta có thể làm gì?"

Những nạn nhân thiệt mạng trong vụ xả súng ở Monterey Park hồi tháng 1. Ảnh: AFP

Một loạt vụ xả súng đã diễn ra ở Monterey Park và Half Moon Bay tại California hồi tháng một, khiến 18 người, đa phần là người cao tuổi gốc Á, tử vong. Cả hai thủ phạm xả súng đều là người nhập cư gốc Á và nằm trong số những kẻ xả súng hàng loạt cao tuổi nhất lịch sử nước Mỹ.

Trước các vụ xả súng, hơn 2/3 người Mỹ gốc Á ở California bày tỏ e ngại về bạo lực súng đạn, mức cao nhất trong số các nhóm chủng tộc, theo một khảo sát năm 2021. Trong khi đó, 1/3 người da trắng có phản ứng tương tự. Gần một nửa thanh niếu niên người Mỹ gốc Á và da màu lo ngại sẽ trở thành nạn nhân của bạo lực súng đạn. Người Mỹ gốc Á cũng ủng hộ siết luật kiểm soát súng đạn.

Po Murray, đồng sáng lập nhóm vận động kiểm soát súng đạn Liên minh Hành động Newtown, cho hay trong lịch sử, số người chết vì súng đạn trong cộng đồng người gốc Á thấp hơn những cộng đồng khác, nên họ không lên tiếng về vấn đề kiểm soát súng đạn trên toàn quốc hoặc không coi vấn đề này ảnh hưởng tới mình.

"Tôi nghĩ mọi thứ bắt đầu thay đổi trong vài năm qua, từ khi chúng tôi trở thành mục tiêu của bạo lực súng đạn", bà nói, lưu ý các vụ phạm tội do thù ghét người gốc Á và các vụ xả súng hàng loạt đều gia tăng mạnh.

Hiệp hội Hành động Newtown cùng các nhóm tiến bộ Liên minh Chiến thắng AAPI, MomsRising và CAA, đã thành lập liên minh chống bạo lực súng đạn AAPI nhằm thu hút sự chú ý của cộng đồng người gốc Á về vấn đề này. Các nhóm ủng hộ ban hành luật cấm vũ khí sát thương, các quy định an toàn khi mua bán súng đạn như kiểm tra lý lịch.

Tổng thống Joe Biden tuần trước tới Monterey Park gặp gỡ các gia đình và nạn nhân vụ xả súng, đồng thời công bố sắc lệnh mở rộng kiểm tra lý lịch trước khi bán súng. Ở cấp độ địa phương, Dave Min, nhà lập pháp của nghị viện California, tháng trước đề xuất luật cấm các ngân hàng làm ăn với các nhà sản xuất vũ khí, đồng thời yêu cầu người bán súng có giấy phép của liên bang phải tham gia khóa huấn luyện hàng năm về "bán hàng có trách nhiệm".

Trong khi đó, những người gốc Á ủng hộ sở hữu súng có quan điểm khác. Ray Kim, người sáng lập nhóm Những người Mỹ gốc Á sở hữu súng ở California với 8.000 thành viên, cho rằng tình trạng bạo lực chống lại người cao tuổi và phụ nữ gốc Á đang bị lợi dụng để biện minh cho "lệnh cấm súng trường AR-15".

Kim cho hay từ khi thành lập năm 2020, nhóm trải qua ba lần tăng mạnh thành viên trong làn sóng bạo lực chống người gốc Á. Lần thứ nhất vào đợt phong tỏa Covid-19 đầu tiên, lần thứ hai trong phong trào biểu tình George Floyd, lần cuối sau vụ sát hại cụ ông người Thái Lan Vicha Ratanapakdee ở San Francisco hồi tháng 2/2021.

Tổ chức thương mại Quỹ Thể thao Bắn súng Quốc gia cho biết lượng người Mỹ gốc Á mua súng tăng kỷ lục trong ba năm qua. Hiện tượng này được thúc đẩy phần lớn do làn sóng bạo lực chống người gốc Á. Theo một nghiên cứu của Đại học Michigan và Đông Michigan, người Mỹ gốc Á từng trải qua hay chứng kiến các hành vi phân biệt chủng tộc gia tăng trong thời kỳ đại dịch có xu hướng mua súng để tự vệ cao hơn.

"Chúng tôi phải nỗ lực nhiều hơn để huấn luyện chuyên nghiệp và tìm cách phù hợp để áp dụng thái độ đúng với sở hữu súng đạn", Kim nói.

Với Tom Nguyen, người sáng lập lớp dạy bắn súng LA Progressive Shooters, các vụ xả súng ở California phản ánh cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần đang ảnh hưởng nhiều hơn tới người nhập cư gốc Á cao tuổi, nhóm nhân khẩu học bị làn sóng bạo lực tổn thương.

Nhiều học viên của Nguyen là người gốc Á đã mua khẩu súng đầu tiên bởi họ cảm thấy bất lực trước sự gia tăng các vụ giết người và tội phạm bạo lực.

"Họ nói với tôi rằng 'Tôi cần làm gì đó để bảo vệ bản thân và gia đình'", anh kể.

Brittney Au là người sáng lập Compassion in SGV, nhóm tình nguyện hỗ trợ người cao niên gốc Á tự vệ ở thung lũng San Gabriel. Với Au, thảm kịch ở Monterey Park và Half Moon Bay không chỉ gây sốc mà còn là tiếng chuông cảnh tỉnh người Mỹ gốc Á nên chủ động hơn trong đấu tranh đòi hỏi các biện pháp kiểm soát súng đạn nghiêm ngặt hơn.

"Mua súng quá dễ, đáng lẽ không được phép thế", bà nói. "Mua súng không được phép dễ dàng hơn mua thuốc không kê đơn".

Murray nhận định số lượng người Mỹ gốc Á mua súng gia tăng là xu hướng đáng lo ngại vì nhiều nghiên cứu cho thấy người sở súng tại nhà có nguy cơ tự tử cao.

Người Mỹ gốc Á biểu tình phản đối nạn thù hận người gốc Á ở quảng trường Thời Đại, thành phố New York, ngày 16/3. Ảnh: AFP

Từ năm 2015 tới 2019, hơn 3.000 người Mỹ gốc Á đã chết trong các vụ tự tử bằng súng, giết người và xả súng. Đã có nhiều vụ xả súng có nạn nhân là người gốc Á, từ vụ xả súng trường tiểu học ở Stockton, California năm 1989 khiến 5 trẻ em nhập cư thiệt mạng, tới vụ thảm sát ở thẩm mỹ viện tại Atlanta năm 2021 khiến 8 phụ nữ tử vong, trong đó có 6 người gốc Á.

"Súng càng có mặt nhiều trong cộng đồng thì sẽ càng có nhiều người chết và bị thương vì súng hơn", Murray cảnh báo.