3,7 triệu người Trung Quốc tranh suất 'bát cơm sắt'

Cuối tháng 11, hàng triệu sĩ tử tại Trung Quốc bước vào Guokao - kỳ thi công chức quốc gia - quan trọng nhất trong năm. Đây là kỳ thi tuyển dụng tập trung lớn nhất thế giới, nhằm tìm kiếm nhân sự cho các cơ quan trung ương và chính quyền địa phương.

Năm nay, sự khốc liệt của kỳ thi được đẩy lên mức kỷ lục. Số lượng hồ sơ đăng ký đạt 3,7 triệu, cạnh tranh cho hơn 38.000 chỉ tiêu. Tại một số vị trí nóng, tỷ lệ chọi lên tới mức khó tin, điển hình như vị trí sĩ quan ở thành phố Thụy Lệ (tỉnh Vân Nam) có tới 6.470 người nộp hồ sơ chỉ để tranh một suất duy nhất.

Kỳ thi năm nay diễn ra trong bối cảnh đặc biệt khi chính phủ Trung Quốc lần đầu tiên nới lỏng giới hạn độ tuổi. Mức trần tuổi tác được nâng từ 35 lên 38 đối với ứng viên chung, và từ 40 lên 43 với người có bằng sau đại học. Chính sách này mở ra tia hy vọng cho những người đang mắc kẹt trong "khủng hoảng tuổi trung niên".

Các ứng viên tham gia kỳ thi viết dành cho công chức vào tháng 12/2023 ở Trung Quốc. Ảnh: Guardian

Zhang Meng, 35 tuổi, một bà mẹ đơn thân ở Thượng Hải, xem đây là chiếc phao cứu sinh cuối cùng. Trên mạng xã hội Xiaohongshu, cô chia sẻ lịch trình ôn thi dày đặc: dậy từ tờ mờ sáng để học lý luận chính trị, ghi nhớ công thức toán học, xen kẽ với việc chăm con và chỉ ngủ 4 tiếng mỗi ngày.

Đã chạm ngưỡng 35 tuổi - mốc thời gian được xem là "lời nguyền" tại thị trường lao động Trung Quốc - Zhang bị nhiều công ty tư nhân từ chối. "Nếu không đỗ Guokao, tôi khó có cơ hội quay lại thị trường lao động. Đây là cách duy nhất đảm bảo thu nhập ổn định cho hai mẹ con", cô nói.

Không chỉ những người lớn tuổi, làn sóng này còn cuốn theo cả những người trẻ từng có thu nhập cao. Wang Lei, 27 tuổi ở Thâm Quyến, từng làm việc tại một tập đoàn công nghệ lớn với mức lương hơn 20.000 nhân dân tệ. Tuy nhiên, guồng quay công việc "996" (làm từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày/tuần) khiến anh kiệt sức. Sau một đợt cắt giảm nhân sự, Wang mất việc chỉ sau một đêm.

Hiện tại, Wang thức đến 2h sáng mỗi ngày để ôn thi. "Tôi không còn đường lùi. Chỉ cần có 'bát cơm sắt' (làm công chức), tôi và gia đình sẽ được ổn định cả đời", anh chia sẻ.

Tại Trung Quốc, "bát cơm sắt" là thành ngữ chỉ công việc nhà nước với mức lương, phúc lợi được đảm bảo suốt đời, không lo thất nghiệp. Dù thu nhập thực tế của công chức thường thấp hơn khu vực tư nhân và một số địa phương đang gặp khó khăn trong chi trả lương, sự ổn định của nó vẫn là niềm mơ ước.

Theo ông George Magnus, nghiên cứu viên tại Đại học Oxford, sự bất ổn của khu vực tư nhân và nền kinh tế "gig" (lao động tự do, thời vụ) khiến giới trẻ ngày càng mất niềm tin vào bên ngoài. Tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm tuổi 16-24 (không tính sinh viên) tại Trung Quốc hiện là 17,3%. Nhiều người trẻ chọn cách "nằm yên", từ chối đi làm thay vì nhận những công việc bấp bênh.

Guokao nổi tiếng là kỳ thi khắc nghiệt, bao gồm các câu hỏi hóc búa về luật pháp, logic, vật lý, sinh học và phân tích chính trị. Từ năm ngoái, phần lý thuyết chính trị được chú trọng hơn, yêu cầu ứng viên phải có khả năng phân tích và giải quyết vấn đề dựa trên các quan điểm chính trị của Đảng cộng sản Trung Quốc.

Dự kiến năm tới, Trung Quốc sẽ có 12,7 triệu sinh viên tốt nghiệp, tiếp tục gây sức ép lớn lên thị trường việc làm. Việc chính phủ nới lỏng độ tuổi thi công chức được hoan nghênh, nhưng với những người như Zhang Meng, cuộc chiến vừa ôn thi, vừa chăm sóc gia đình để giành giật một suất trong biên chế vẫn là một thử thách nghiệt ngã.